بەردەکان

بەردەکان کە ماددەیەکی  سروشتییە، لە مێژوو و کولتوری مرۆڤدا گرنگییەکی بێئەندازەیان هەیە. وەک هەندێک لە کۆنترین و بەردەوامترین مادەکانی سەر زەوی، بەردەکان بە درێژایی سەدەکان خزمەت بە چەندین مەبەستی کردەیی و هونەری و ڕۆحییان کردووە.

 1. پێکهاتنی جیۆلۆجی: 

 بەردەکان لە ڕێگەی پرۆسەی جیۆلۆجییەوە دروست دەبن کە ملیۆنان ساڵ دەخایەنێت. دەتوانرێت بەپێی دروستبوونیان پۆلێن بکرێن بۆ سێ گروپی سەرەکی: ئاگرین، نیشتوو و گۆڕاو. بەردی ئاگرین وەک گڕانایت و بازاڵت لە چالاکیی گڕکانەکانەوە سەرچاوە دەگرن. بەردی نیشتوو وەک بەردی شنی و بەردی لیمۆ لە چینەکانی نیشتوو بە تێپەڕبوونی کات دروست دەبن. بەردی گۆڕاو وەک مەڕمەڕ و تەختە کاتێک دروست دەبێت کە بەردەکانی ئێستا گەرمی و فشارێکی زۆریان بەسەردا دێت.

 2. بیناسازی و تەلارسازی:

 بەرد لە کۆنەوە وەک کەرەستەیەکی بنەڕەتی بیناسازی بەکاردەهێنرێت. مانەوە و بەهێزی و سەرنجڕاکێشی جوانکارییان وایان لێدەکات گونجاو بن بۆ دروستکردنی پێکهاتەی سەرنجڕاکێش وەک پەرستگا و کۆشک و قەڵا و شوێنەوار. زۆرێک لە شوێنەوارە مێژووییە ئایکۆنییەکان، وەک هەرەمەکانی جیزە، دیواری گەورەی چین و تاج مەحاڵ، گەورەیی کاری بەردەکان پیشان دەدەن.

 3. پەیکەرسازی و هونەر: 

 بەردەکان میدیایەکی دڵخواز و خۆشەویستە بۆ پەیکەرتاشان و هونەرمەندان بۆ دەربڕینی داهێنانەکانیان. پەیکەرسازی بەرد پێویستی بە لێهاتوویی و وردبینی هەیە، چونکە هونەرمەندان بلۆکی بەردی ڕەق دەچەقێنن و دەتاشن و شێوەی دەدەن بۆ شاکارێکی ئاڵۆز و سەرسوڕهێنەر. پەیکەرە بەردییە بەناوبانگەکانی وەک "دەیڤد"ی مایکل ئەنجێلۆ و پەیکەرەکانی "مۆای" لە دوورگەی جەژنی ئیستەر نموونەی هونەری و کاری دەستی پەیکەری بەردن.

 4. دیزاینی زەوی و باخچە:

 لە دیزاینی دیمەنی سروشتی و باخچەدا، بەرد ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە دروستکردنی شوێنی دەرەوەی سەرنجڕاکێش و کارایی لە ڕووی بینراوەوە. بەرد بۆ ڕێڕەو و دیواری ڕاگرتن و تایبەتمەندی ئاو و توخمە دیکۆراتییەکان بەکاردەهێنرێت. ئەوان پێکهاتە و کۆنتراست و هەستێکی سروشتی بۆ باخچە و دیمەنەکان زیاد دەکەن، کە ژینگەی گشتی بەرز دەکەنەوە.

 5. بەکارهێنانی پراکتیکی: 

 بەردەکان لە ژیانی ڕۆژانەدا خزمەتیان بە چەندین ئامانجی پراکتیکی کردووە. بەردی وردکردن ئامرازێکی سەرەکی بوو بۆ وردکردنی دانەوێڵە و کەرەستەی دیکە لە شارستانییەتە کۆنەکاندا. ئەمڕۆ بەرد بۆ کۆکراوەی بیناسازی و دروستکردنی ڕێگاوبان و وەک کەرەستەی خاو بۆ پیشەسازییە جیاوازەکان بەکاردەهێنرێت.

 6. شیفا و بیروباوەڕی ڕۆحی: 

 بە درێژایی مێژوو بەردەکان گرنگییەکی ڕۆحییان هەبووە و لە کولتوورە جیاوازەکاندا بۆ مەبەستی چارەسەرکردن بەکارهێنراون. پراکتیزەکردنی چاکبوونەوەی بلوری بریتییە لە بەکارهێنانی بەرد و کریستاڵە تایبەتەکان بۆ بەرەوپێشبردنی باشی جەستەیی و سۆزداری. جگە لەوەش بەرد لە ڕێوڕەسمە ئایینی و ڕۆحییەکان بەکارهێنراوە، کە هێمای هێز و بەرگەگرتن و سروشتی بەردەوامی ژیانە.

 7. توێژینەوە جیۆلۆجیەکان: 

 بەردەکان ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە جیۆلۆجیدا، لێکۆڵینەوە لە پێکهاتە و پرۆسەکانی زەوی. زانایانی جیۆلۆجی پشکنین بۆ بەرد و کانزاکان دەکەن بۆ تێگەیشتن لە مێژووی زەوی و دروستبوونی و ئەو گۆڕانکارییانەی لە ماوەی ملیۆنان ساڵدا بەسەریدا هاتووە.

 8. هێما جیۆلۆجیەکان:

 پێکهاتەی بەردی سروشتی وەک شاخ و کانیۆن و پێکهاتەی بەرد هێما جیۆلۆجییە هەناسەبڕکێکان دروست دەکەن کە گەشتیاران و ئارەزومەندانی سروشت لە سەرانسەری جیهاندا ڕادەکێشن. گراند کانیۆن، ئولورو (ئایەرز ڕۆک) و چیای ئێڤرێست تەنها چەند نموونەیەک لە سەرسوڕهێنەرە جیۆلۆجیەکانن کە ئیلهامبەخشن بۆ سەرسامی و قەدرزانی بۆ جوانییەکانی سروشت.