یوری گاگارین

یوری گاگارین، لە ٩ی ئازاری ١٩٣٤ لە گوندی کلوشینۆی ڕووسیا لەدایک بووە، بە شێوەیەکی بەرفراوان وەک گەردوونناسێکی پێشەنگی سۆڤیەت و یەکەم مرۆڤە کە گەشتێکی بۆ بۆشایی ئاسمان کردووە. گەشتە مێژووییەکەی لە کەشتی ئاسمانی ڤۆستۆک ١ لە ١٢ی نیسانی ١٩٦١، دەستکەوتێکی مۆنۆمێنتال بوو لە پێشبڕکێی بۆشایی ئاسمان و بەردێکی بەرچاو بوو لە گەڕان بەدوای مرۆڤدا بۆ گەردوون.

 خاڵە سەرەکییەکان سەبارەت بە یوری گاگارین:

 1. **ژیان و پێشینەی سەرەتایی**: گاگارین لە پاشخانێکی زەلیلەوە هاتووە، لە ساڵانی تەحەدای جەنگی جیهانی دووەم و قۆناغی دوای جەنگ لە ناوچەیەکی گوندنشین گەورە بووە. سەرەڕای ئەم بارودۆخانە لە قوتابخانەدا سەرکەوتوو بوو و ئارەزووی زۆری بۆ فڕۆکەوانی نیشان دا.

 2. **هەڵبژاردن و ڕاهێنان**: لە ساڵی 1955 گاگارین وەک یەکێک لە یەکەم گروپی گەردوونناسەکان بۆ بەرنامەی بۆشایی ئاسمانی سۆڤیەت هەڵبژێردرا. ڕاهێنانی توندی ئەنجامدا کە بریتی بوو لە تاقیکردنەوەی جەستەیی و دەروونی، ڕاهێنانی چڕ و پڕی فڕین و ھاوشێوەکردنی بارودۆخی فڕینی بۆشایی ئاسمان.

 3. **ئەرکی ڤۆستۆک 1**: لە 12ی نیسانی ساڵی 1961، گاگارین مێژوویەکی تۆمارکرد بە بوون بە یەکەم مرۆڤ کە بە کەشتی ئاسمانی ڤۆستۆک 1 بە دەوری زەویدا بسوڕێتەوە. فڕینەکەی کەمێک کەمتر لە ١٠٨ خولەکی خایاند، لەو ماوەیەدا یەک خولگەی بە دەوری زەویدا تەواو کرد.

 4. **ئەزموونی فڕین**: لە کاتی ئەرکەکەدا گاگارین تووشی بێ کێشی بوو و ڕاپۆرتی لەسەر تێبینییەکانی لەسەر ڕووی زەوی دا. ئەو بەناوبانگە ئەو تێڕوانینەی بەم شێوەیە وەسف کردووە "یەک ڕژێمی بێکۆتایی ڕەنگەکان- سێبەر لە تاریکییەوە بۆ ڕووناکی". کەشتییە ئاسمانیەکەی دووبارە چووە ناو بەرگەهەوای زەوی و بە سەلامەتی دەریکرد و بە پەرەشوت کەوتە سەر زەوی.

 5. **ئایکۆنی جیهانی**: ئەرکە سەرکەوتووەکەی گاگارین وای لێکرد ببێتە پاڵەوانێکی نێودەوڵەتی و هێمای دەستکەوتەکانی بۆشایی ئاسمانی سۆڤیەت. لە سەرانسەری جیهانەوە دەستخۆشی لێکرا و بەهۆی ئازایەتی و بەشدارییەکانی لە گەڕان بەدوای بۆشایی ئاسماندا ستایشی زۆری لێکرا.

 6. **میرات و کاریگەری**: فڕینی گاگارین کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر پێشبڕکێی بۆشایی ئاسمان و فڕینی مرۆڤ بۆ بۆشایی ئاسمان هەبوو. تواناکانی یەکێتی سۆڤیەتی لە بۆشایی ئاسماندا نیشان دا و کێبڕکێی نێوان ئەمریکا و یەکێتی سۆڤیەتی بەرزکردەوە.

 7. **هەوڵی زیاتر**: دوای فڕینی مێژوویی، گاگارین هەر لە بەرنامەی بۆشایی ئاسمانی سۆڤیەتدا بەشدار بوو. هەرچەندە جارێکی تر هەرگیز لە بۆشایی ئاسمان نەفڕی، بەڵام بەردەوام بوو لە بەشداریکردن لە پەرەپێدانی تەکنەلۆژیای بۆشایی ئاسمان و ڕاهێنانی گەردوونناسەکانی داهاتوو.

 8. **کۆچی دوایی کارەساتبار**: لە 27ی ئازاری 1968 ژیانی گاگارین بە شێوەیەکی کارەساتبار کورت بووەوە کاتێک فڕۆکەی میگ-15 کە فڕۆکەوانی دەکرد لە کاتی فڕینێکی مەشق و ڕاهێناندا کەوتە خوارەوە. مردنی ناکاتیی لە تەمەنی ٣٤ ساڵیدا، خەسارێکی گەورە بوو بۆ جیهانی گەڕان بەدوای بۆشایی ئاسمان.

 میراتی یوری گاگارین وەک یەکەم مرۆڤ لە بۆشایی ئاسمان لە مێژوودا نەمر بووە. دەستکەوتە پێشەنگەکەی دەرگای سەردەمی گەڕان بەدوای بۆشایی ئاسمانی مرۆڤدا کردەوە، ئیلهامبەخش بوو بۆ نەوەکانی ئاسمانی و گەردوونناس و ئارەزومەندانی بۆشایی ئاسمان لە سەرانسەری جیهاندا. ناوەکەی وەک هاوواتای بوێری و داهێنان و ڕۆحی سەرنجڕاکێشی سەرگەرمی دەمێنێتەوە کە هەوڵەکانی مرۆڤایەتی بۆ گەڕان بە گەردووندا دەباتە پێشەوە.