شەپۆل

لە فیزیادا شەپۆل بریتییە لە تێکچوون یان لەرزینێک کە بە فەزا و کاتدا دەڕوات و وزە لە خاڵێکەوە بۆ خاڵێکی تر بەبێ گواستنەوەی فیزیکی ماددە دەگوازێتەوە. شەپۆلەکان دەتوانن شێوەی جۆراوجۆریان هەبێت، وەک شەپۆلی دەنگی، شەپۆلی ڕووناکی، شەپۆلی ئاو و شەپۆلی کارۆموگناتیسی.

 تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی شەپۆلەکان بریتین لە:

 1. **فرێکوێنسی:** فرێکوێنسی ئاماژەیە بۆ ژمارەی خولەکە تەواوەکان یان لەرزینەکان کە شەپۆلێک لە یەکەیەکی دیاریکراوی کاتدا تەواو دەکات. بەزۆری بە هێرتز (هێرتز) دەپێورێت، کە 1 هێرتز هاوتایە لەگەڵ یەک خول لە چرکەیەکدا.

 2. **درێژی شەپۆل:** درێژی شەپۆل بریتییە لە مەودای نێوان دوو خاڵی یەک لە دوای یەک لەسەر شەپۆلێک کە لە قۆناغدان (بۆ نموونە دوو کرێست یان دوو کۆڵی). زۆرجار بە پیتی یۆنانی لامبدا (λ) دیاری دەکرێت و بە یەکەکانی وەک مەتر یان نانۆمەتر دەپێورێت.

 3. **پابەندی:** گەورەیی بریتییە لە زۆرترین جێگۆڕکێی تەنۆلکەکان لە ناوەندێکدا لە شوێنی پشوودانیان. بە واتایەکی تر بەرزی شەپۆلێکە لە هێڵی بنەڕەتییەوە تا لوتکەی (یان قووڵایی تا کۆڵی). زۆرجار گەورەیی هاوتایە لەگەڵ توندی یان وزەی شەپۆلەکە.

 4. **بڵاوبوونەوە:** شەپۆلەکان بە گواستنەوەی وزە لە تەنۆلکەیەکەوە بۆ تەنۆلکەیەکی تر لە ناوەندێک یان لە ڕێگەی کێڵگەیەکەوە بڵاودەبنەوە. ئەم گواستنەوەی وزەیە لە ڕێگەی کارلێکی تەنۆلکەکانەوە ڕوودەدات، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی تەنۆلکەکانی دراوسێ بە دەوری شوێنی هاوسەنگی خۆیاندا بلەرزن.

 5. **خێرایی:** خێرایی شەپۆل بریتیە لەو ڕێژەیەی کە تێکچوونەکە بە بۆشایی ئاسماندا دەڕوات. بە فرێکوێنسی و درێژی شەپۆلی شەپۆلەکە دیاری دەکرێت، زۆرجاریش بە پیتی "v" دیاری دەکرێت.

 6. **شێوەی شەپۆل:** شێوەی شەپۆل بە شێوەی شەپۆلی ناسراوە. جۆرە جیاوازەکانی شەپۆل شێوەی شەپۆلی تایبەتمەندیان هەیە. بۆ نموونە شەپۆلی سینۆیی شێوەیەکی نەرم و خولیی هەیە، لە کاتێکدا شەپۆلی چوارگۆشە لە گواستنەوەی تیژی یەک لە دوای یەک پێکدێت.

 7. **دەستێوەردان:** کاتێک دوو شەپۆل یان زیاتر کۆدەبنەوە، دەتوانن گەورەییەکانیان کۆببنەوە (دەستێوەردانی بنیاتنەر) یان یەکتر هەڵبوەشێننەوە (دەستێوەردانی تێکدەر)، بەپێی قۆناغە ڕێژەییەکانیان.

 8. **جەمسەرگیری:** هەندێک شەپۆل وەک شەپۆلی ڕووناکی جەمسەرگیری پیشان دەدەن کە ئاماژەیە بۆ ئاراستەی لەرزینەکان بە ئاراستەیەکی دیاریکراو. جەمسەرگیری دەتوانێت کاریگەری لەسەر چۆنیەتی کارلێکی شەپۆلەکان لەگەڵ هەندێک ماددەدا هەبێت.

 شەپۆلەکان ڕۆڵێکی بنەڕەتی دەگێڕن لە تێگەیشتنمان لە جیهانی سروشتی. ئەوان یارمەتیدەرن بۆ ڕوونکردنەوەی دیاردەکان لە هەڵسوکەوتی ڕووناکیەوە تا بڵاوبوونەوەی دەنگ، هەروەها بنەمای بەکارهێنانی زانستی و تەکنەلۆژی جۆراوجۆرن.