تیۆری کوانتەم کە بە میکانیکی کوانتەم یان فیزیای کوانتەم ناسراوە، تیۆرێکی بنەڕەتییە لە فیزیادا کە باس لە هەڵسوکەوتی ماددە و وزە دەکات لە بچووکترین پێوەرەکانی گەردووندا. پەرەی پێدراوە بۆ چارەسەرکردنی سنوورەکانی فیزیای کلاسیک لە ڕوونکردنەوەی ئەو دیاردانەی کە لە بواری ئەتۆمی و ژێر ئەتۆمیدا بینراون.
لایەنە سەرەکییەکانی تیۆری کوانتەم بریتین لە:
1. **دووانەی شەپۆل-گەردیلە:** تیۆری کوانتەم ئەو چەمکەی ناساند کە تەنۆلکەکان وەک ئەلکترۆن و فۆتۆن دەتوانن هەردوو ڕەفتاری تەنۆلکە هاوشێوە و شەپۆل هاوشێوە پیشان بدەن. ئەمەش بەو مانایەیە کە تەنۆلکەکان نەک تەنها بە شوێنی دیاریکراو بەڵکو بە دابەشکردنی ئەگەرەکانیش وەسف دەکرێن.
2. **ژمارەکردنی وزە:** ئاستی وزە لە سیستەمی کوانتەمدا کوانتەم دەکرێت، واتە تەنها دەتوانێت هەندێک بەهای جیاواز وەربگرێت. ئەمەش لە دیاردەکانی وەک ئاستی وزەی کوانتەیزکراوی ئەلکترۆنەکان لە ئەتۆمەکاندا دیارە.
3. **بنەمای نادڵنیایی:** بنەمای نادڵنیایی هایزنبێرگ دەڵێت کە سنوورێک هەیە بۆ ئەوەی کە چەندە بە وردی دەتوانین لە یەک کاتدا هەندێک جووتە تایبەتمەندی، وەک شوێن و زەبری تەنۆلکەیەک بناسین. ئەمەش نادڵنیایی سروشتی لە ئاستی کوانتەمدا دەناسێنێت.
4. **دۆخی کوانتەم و ئەرکی شەپۆل:** باری کوانتەم بە ئەرکی شەپۆل وەسف دەکرێت، کە زانیاری دەدات سەبارەت بە دابەشبوونی ئەگەری شوێن و زەبری تەنۆلکە و تایبەتمەندیەکانی تر. چوارگۆشەی گەورەیی فەنکشنی شەپۆلەکە چڕی ئەگەرەکان دەدات.
5. **Superposition and Entanglement:** سیستەمی کوانتەم دەتوانێت لە سەریەککەوتنی چەندین حاڵەتدا هەبێت، واتە دەتوانێت لە تێکەڵەیەک لە باری جیاوازدا لە یەک کاتدا هەبێت. تێکەڵبوون ئاماژەیە بۆ ئەو دیاردەیەی کە دوو تەنۆلکە یان زیاتر بە شێوەیەک پەیوەندییان بەیەکەوە هەیە کە بارە کوانتەمییەکانیان وابەستەی یەکتر بن.
6. **هاوکێشەکانی میکانیکی کوانتەم:** هاوکێشەی شرۆدینگەر و هاوکێشەی دیراک هاوکێشە بنەڕەتییەکانی میکانیکی کوانتەمن کە باس لە چۆنیەتی پەرەسەندنی بارە کوانتەمییەکان دەکەن بە تێپەڕبوونی کات.
7. **میکانیکی کوانتەم و تەنەکانی ڕۆژانە:** لە کاتێکدا تیۆری کوانتەم زۆرجار پەیوەستە بە هەڵسوکەوتی تەنۆلکە بچووکەکانەوە، بنەماکانی بۆ تەنەکانی گەورەتریش لە ژێر بارودۆخی دیاریکراودا دەگونجێت. بەڵام کاریگەرییەکانی ڕەفتاری کوانتەم بە شێوەیەکی گشتی لە ئاستێکی گەورەتردا کەمن.
8. **بەکارهێنان:** میکانیکی کوانتەم بووەتە هۆی پەرەپێدانی تەکنەلۆژیای وەک لەیزەر، نیمچە ڕێبەر، ڕیاکتۆری ئەتۆمی، و کۆمپیوتەری کوانتەم. هەروەها ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە تێگەیشتنمان لە ماددە و کارلێکە کیمیاییەکان و هەڵسوکەوتی تەنۆلکە بنەڕەتییەکان.
9. **لێکدانەوەی کوانتەم:** لێکدانەوە جیاوازەکانی تیۆری کوانتەم، وەک لێکدانەوەی کۆپنهاگن، لێکدانەوەی چەندین جیهان و تیۆری شەپۆلی تاقیکاری، دیدگای جیاواز لەسەر سروشتی واقیع لە ئاستی کوانتەمدا پێشکەش دەکەن.
تیۆری کوانتەم بە قووڵی تێگەیشتنمان لە گەردوون گۆڕیوە و بووەتە هۆی پێشکەوتنی پێشکەوتووی زانست و تەکنەلۆژیا و فەلسەفە. لە کاتێکدا بنەماکانی زۆرجار تەحەدای ئینتێزیۆسە کلاسیکییەکانمان دەکەن، بەڵام بە توندی تاقیکراونەتەوە و لە ڕێگەی تاقیکردنەوەکانەوە پشتڕاستکراونەتەوە، ئەمەش وایکردووە تیۆری کوانتەم ببێتە یەکێک لە سەرکەوتووترین و وردترین تیۆرییەکانی مێژووی فیزیا.