نیوتڕۆن

نیوتڕۆن تەنۆلکەیەکی ژێر ئەتۆمییە کە لەناو ناوکی ئەتۆمێکدا هەیە. هیچ بارگەیەکی کارەبایی نییە و یەکێکە لەو تەنۆلکە بنەڕەتیانەی کە ماددە پێکدەهێنن. نیوتڕۆنەکان لەگەڵ پرۆتۆنەکان پێکهاتەی سەرەکی ناوکی ئەتۆمن و ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە سەقامگیری و هەڵسوکەوتی ئەتۆمەکاندا.

 تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی نیوتڕۆنەکان بریتین لە:

 1. **بارگاوی:** نیوتڕۆنەکان هیچ بارگەیەکی کارەبایییان نییە، واتە لە ڕووی کارەباییەوە بێلایەنن. بە پێچەوانەی پرۆتۆن و ئەلکترۆنەکان کە بە ڕێککەوت بارگەی ئەرێنی و نەرێنی هەڵدەگرن، نیوتڕۆنەکان هیچ بارگەیەکی کارەبایی تۆڕ نیشان نادەن.

 2. **بارستە:** بارستەی نیوتڕۆنەکان نزیکەی 1.675 x 10^-27 کیلۆگرامە، کە ئەمەش زۆر لە بارستەی پرۆتۆنەکان دەچێت. ئەم لێکچوونە لە بارستەدا بەشدارە لە بارستەی گشتی گەردیلە ئەتۆمییەکان.

 3. **شوێن:** نیوترۆنەکان لە ناو ناوکی ئەتۆمێکدا هەڵکەوتوون، لەگەڵ پرۆتۆنەکان. ناوک ناوەکی ناوەندی ئەتۆمە، کە زۆربەی بارستەکەی لەخۆدەگرێت.

 4. **سەقامگیری ئەتۆمی:** نیوتڕۆنەکان ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە دیاریکردنی سەقامگیری گەردیلە ئەتۆمییەکان. هێزی ناوکی بەهێز کە پرۆتۆن و نیوتڕۆنەکان بەیەکەوە دەبەستێتەوە لە ناوکدا، یارمەتیدەرە بۆ بەرپەرچدانەوەی بەرپەرچدانەوەی بەرپەرچدانەوەی نێوان پرۆتۆنە بارگە ئەرێنییەکان. ڕێژەی پرۆتۆنەکان بۆ نیوترۆنەکان کاریگەری لەسەر سەقامگیری ناوکەکە هەیە.

 5. **ئایزۆتۆپ:** ئایزۆتۆپ بریتیە لە ئەتۆمی هەمان توخم کە ژمارەی پرۆتۆنیان یەکسانە بەڵام ژمارەی نیوترۆنەکانیان جیاوازە. گۆڕینی ژمارەی نیوتڕۆنەکان لە ناوکی ئەتۆمێکدا دەبێتە هۆی دروستبوونی ئایزۆتۆپی جیاواز کە تایبەتمەندی فیزیایی جیاوازیان هەیە.

 6. **پەرشوبڵاوی نیوتڕۆن:** نیوترۆن لە توێژینەوە زانستییەکان بۆ تەکنیکەکانی وەکو پەرشوبڵاوی نیوتڕۆن بەکاردەهێنرێت، کە تێڕوانینێک بۆ پێکهاتە و هەڵسوکەوتی مادەکان لەسەر ئاستی ئەتۆمی دەدات. پەرشوبڵاوی نیوتڕۆن لە بوارەکانی وەک زانستی ماددە و کیمیا و بایۆلۆجیدا بەکاردەهێنرێت.

 لە کاتێکدا نیوتڕۆنەکان ڕاستەوخۆ بەشداری کارلێکە کارەباییەکان ناکەن وەک پرۆتۆن و ئەلکترۆنەکان، بوونی ئەوان لەناو ناوکدا بۆ تایبەتمەندییە گشتییەکان و هەڵسوکەوتی ئەتۆمەکان زۆر گرنگە. ئەوان بەشدارن لە بارستەی ناوکی ئەتۆمی و کاریگەرییان لەسەر تایبەتمەندی توخمەکان و ئایزۆتۆپەکان و کارلێکی ناوکی هەیە. تێگەیشتن لە نیوترۆنەکان بۆ بەشە زانستییە جیاوازەکان زۆر گرنگە، لەوانە فیزیای ناوکی، فیزیای تەنۆلکەکان و زانستی ماددە.