جەنگیز خان کە بە ناوی شینگس خانیش دەنووسرێت، جەنگاوەرێکی ئەفسانەیی مەنگۆلی و دامەزرێنەری ئیمپراتۆریەتی مەغۆل بووە، کە بووە گەورەترین ئیمپراتۆریەتی یەک لە دوای یەک لە مێژوودا. لە دەوروبەری ساڵی ١١٦٢ لەدایک بووە و لە سەرەتای سەدەی ١٣دا سەرکەوت بۆ دەسەڵات.
سەرەتای ژیانی جەنگیز خان بە ناخۆشی و تەحەددای تێدا بوو. پەروەردەیەکی سەختی ئەزموون کردووە و لە ڕێگەی خەباتەکانیەوە بووە بە سوارچاک و جەنگاوەرێکی لێهاتوو. لە ژێر سەرکردایەتی خۆیدا هۆزە مەغۆلییە جیاوازەکانی یەکخست و هێزێکی ترسناک دروستکرد کە لە تاکتیک و ستراتیژییە سەربازییەکانیدا بێهاوتای بوو.
هەڵمەتە سەربازییەکانی جەنگیزخان خێرا و بێ بەزەییانە و کاریگەرییەکی زۆریان هەبوو. سوپاکانی خاکی فراوانیان داگیرکرد، کە لە چین و ئاسیای ناوەڕاستەوە تا ئەوروپای ڕۆژهەڵات و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست درێژبووەوە. ئەو بە داهێنانە سەربازییە درەوشاوەکانی ناسرابوو، وەک بەکارهێنانی تیرهەڵدەرانی سوار، تاکتیکی شەڕی دەروونی و تێکەڵکردنی کولتوورە جۆراوجۆرەکان لە ئیمپراتۆریەتەکەیدا.
سەرەڕای ناوبانگێکی توندی لە شەڕدا، جەنگیز خان فەرمانڕەوایەکی پراگماتیکیش بوو. چاکسازیی ئیداری و ئابووریی جێبەجێ کرد و لێبوردەیی ئایینی بەرەوپێش برد و هاندانی بازرگانی و پەیوەندیکردن بەدرێژایی ڕێگای ئاوریشم. لە ژێر دەسەڵاتی ئەودا، ئیمپراتۆریەتی مەغۆلەکان قۆناغێکی سەقامگیری و خۆشگوزەرانی ڕێژەیی بەخۆیەوە بینی.
میراتی جەنگیزخان زۆر لەوە زیاترە کە لە فەتحە سەربازییەکانیدا درێژدەبێتەوە. حوکمڕانی ئەو کاریگەری قوڵی لەسەر مێژووی جیهانی و ئاڵوگۆڕی کولتووری هەبوو. ئیمپراتۆریەتی مەغۆل ئاسانکاری بۆ ئاڵوگۆڕی کاڵا و زانیاری و بیرۆکە لە نێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوادا کرد، ئەمەش بەشداری کرد لە گەشەکردنی جیهانێکی زیاتر بەیەکەوە گرێدراو.
لە کاتێکدا کە شێوازەکانی فەتحکردنی جەنگیز خان بێبەزەییانە بوون، بەڵام دیدێکی مێژوویی ئاڵۆز لەبارەی میراتەکەیەوە هەیە. هەندێک وەک داگیرکەرێکی دڕندانە سەیری دەکەن، بەرپرسیارە لە لەناوبردنی تەواوی شارستانیەتەکان، هەندێکی تریش ڕۆڵی ئەو لە داڕشتنی ڕەوتی مێژوو و پەروەردەکردنی ئاڵوگۆڕی کولتووریدا دەناسن.
بەبێ گوێدانە بۆچوونی جیاواز، کاریگەری جەنگیزخان لەسەر جیهان هێشتا حاشا هەڵنەگرە. لێهاتوویی سەربازی و سەرکردایەتی و میراتی ئیمپراتۆریەتی مەغۆلەکان بەردەوامن لە بابەتی لێکۆڵینەوە و سەرسامی لە بوارەکانی مێژوو و ئەنترۆپۆلۆژی و جیۆپۆلیتیکدا.