ژیان و فێرکارییەکانی سۆکرات بە پلەی یەکەم لە ڕێگەی نووسینەکانی شاگردەکەی و یەکێک لە کاریگەرترین فەیلەسوفەکانی مێژوو کە ئەفلاتونە ناسراوە. ڕێبازی سۆکرات بۆ فەلسەفە جیاواز بوو لەوەی کە خەریکی دیالۆگەکانی سۆکرات بوو، کە میتۆدێک بوو بۆ پرسیارکردن و لێکۆڵینەوەی ڕەخنەیی، بۆ لێکۆڵینەوە لە سروشتی حەقیقەت و ئەخلاق و بارودۆخی مرۆڤ.
سۆکرات لەبری ئەوەی عەقیدەی دۆگماتیک بخاتەڕوو، باوەڕی بە بەدواداچوونی حیکمەت لە ڕێگەی خۆپشکنین و بیرکردنەوەی ڕەخنەییەوە هەبوو. هەوڵیدا تەحەدای بیروباوەڕە ئاساییەکان بکات و دژایەتییەکانی گریمانەکانی خەڵک ئاشکرا بکات، پرۆسەیەک کە ئێستا بە "میتۆدی سۆکراتی" ناسراوە.
سۆکرات پێی وابوو کە مەعریفەی ڕاستەقینە لە ناسینی نەزانی مرۆڤ و پرسیارکردن لە گریمانەکان بۆ گەیشتن بە تێگەیشتنێکی قووڵتر سەرچاوە دەگرێت. ناوبراو بە ناوبانگەوە ڕایگەیاندووە، "دەزانم هیچ نازانم"، جەختی لەسەر گرنگی خۆنەویستی و خۆنەویستی فیکری لە بەدواداچوونی حیکمەتدا کردەوە.
زۆرجار لێکۆڵینەوە فەلسەفیەکانی سۆکرات لە دەوری بابەتی ئەخلاقی و ئەخلاقی دەسوڕانەوە. پرسیاری لە هاوڕێ ئەسیناییەکانی کرد سەبارەت بە بیروباوەڕەکانیان سەبارەت بە دادپەروەری و فەزیلەت و سروشتی ڕۆح. ئەم دیالۆگە لێکۆڵینەوەیانە زۆرجار ئەو کەسانەیان نائارام دەکرد کە پێیان وابوو وەڵامیان هەیە، هەم سەرسام و هەم ڕەخنەگریان بۆ دروست دەکرد.
بەداخەوە ڕێبازی ڕەخنەگرانەی سۆکرات و گومانێکی هەستپێکراوی بەرامبەر بە بیروباوەڕ و خوداوەندە نەریتییەکانی ئەسینای، بووە هۆی تۆمەتی بێ خودایی و گەندەڵکردنی گەنجان. لە ساڵی ٣٩٩ پێش زایین خرایە بەردەم دادگا و تاوانبار ناسرا، ڕووبەڕووی بژاردەی دەستبەرداربوون لە لێکۆڵینەوە فەلسەفییەکانی بووەوە یان ڕووبەڕووی لەسێدارەدان بووەوە.
سۆکرات بەبێ ئەوەی لە قەناعەتەکانیدا نەلەرزێت، هەڵیبژارد لە ئەسینای پایتەخت هەڵنەهاتبێت یان بنەما فەلسەفییەکانی خۆی پاشگەز نەکاتەوە. بە هێمنی چارەنووسی خۆی قبوڵ کرد و بە ئامادەییەوە هێملۆکی ژەهراوی خواردەوە، وەک لە دیالۆگی "فایدۆ"ی ئەفلاتوندا وێنا کراوە. پابەندبوونی نەگۆڕی سۆکرات بە بنەماکانی و هەڵسوکەوتی ئارام لە بەرامبەر مردندا، وای لێکرد کە ببێتە هێمایەکی هەمیشەیی بۆ یەکپارچەیی ئەخلاقی و بەدواداچوون بۆ ڕاستی.
میراتی سۆکرات بە درێژایی سەدەکان دەنگ دەداتەوە و وەک مۆدێلێک بۆ نەوەکانی دواتری فەیلەسوف و بیرمەندان کاردەکات. جەختکردنەوەکانی لەسەر خۆپشکنین و بیرکردنەوەی ڕەخنەیی و گەڕان بەدوای حەقیقەتدا بەردەوامە لە ئیلهامبەخشین بۆ باسە فەلسەفیەکان و گەڕان بەدوای حیکمەت لە کۆمەڵگەی هاوچەرخدا. سۆکرات وەک مامۆستایەکی ئەفلاتون ڕۆڵێکی سەرەکی بینی لە داڕشتنی بناغەی بیری فەلسەفی ڕۆژئاوایی، جێپەنجەیەکی نەسڕاوەی لەسەر مێژووی گەڕانی فیکری مرۆڤ بەجێهێشت.