خەلافەتی عەباسی لەلایەن ئەبو العباس الصفحەوە دامەزرا، کە لە شەڕی زاب دژی ئومەوییەکان بە سەرکەوتوویی دەرکەوت. خەلافەت ناوی ئەو لە بنەماڵەی عەباسی وەرگرتووە کە لە نەوەی مامی پێغەمبەر محەمەد عەباسی کوڕی عەبد المطلیب بووە. عەباسیەکان لەسەر بنەمای ڕەچەڵەکی خۆیان و بەڵێنەکانیان بۆ حوکمڕانییەکی گشتگیرتر و دادپەروەرتر ئیدیعای شەرعیەتیان دەکرد.
عەباسییەکان پایتەختی خەلافەتیان لە دیمەشقەوە گواستەوە بۆ شاری بەغدای تازە دامەزراو لە عێراقی ئێستا. بەغدا هەر زوو بوو بە ناوەندێکی ڕۆشنبیری و فێربوون و بازرگانی و زانا و شاعیر و هونەرمەند و بازرگانانی ناوچە جیاوازەکانی جیهان بۆ لای خۆی ڕاکێشا. ماڵی حیکمەتی شارەکە کە ناوەندێکی بەناوبانگی زانستی و وەرگێڕانە، ڕۆڵێکی سەرەکی لە وەرگێڕان و پاراستنی دەقە کۆنەکانی یۆنانی و فارسی و هیندیدا هەبووە.
لە سەردەمی خەلافەتی عەباسیدا شارستانیەتی ئیسلامی سەردەمێکی زێڕینی بەخۆیەوە بینی. خەلیفەکان پاڵپشتی زانایان و فەیلەسوفان و زانایان دەکرد، ژینگەیەکی کنجکاوی فیکری و داهێنانیان پەروەردە دەکرد. زمانی عەرەبی بوو بە زمانی فێربوون و بەڕێوەبردن و پێشکەوتن لە بوارەکانی جۆراوجۆردا هاتە ئاراوە، لەوانە بیرکاری و فەلەکناسی و پزیشکی و فەلسەفە و ئەدەبیات.
لەم قۆناغەدا جوڵەی وەرگێڕان لە یۆنانییەوە بۆ عەرەبی ڕوویدا، پاراستن و گواستنەوەی بەرهەمی فەیلەسوف و زانایانی یۆنانی کۆن، وەک ئەرستۆ و ئەفلاتون و گالین. زانایانی ئیسلامی لەسەر ئەم زانستە بنیات دەنێن، بەشدارییەکی بەرچاویان لە خۆیان کردووە. زانایانی دیاری ئەو سەردەمە بریتین لە ئەلکیندی، ئەلفارەبی، ئیبن سینا (ئەڤیسینا) و ئەلحەزن کە بەرهەمەکانیان کاریگەرییەکی زۆریان لەسەر گەشەسەندنی زانست و فەلسەفە هەبووە.
بازرگانی لە سەردەمی عەباسیەکاندا گەشەی کرد و ناوچەکانی تا چین و ئەوروپا بەیەکەوە گرێدا. هەڵکەوتەی ناوەندی خەلافەت لە نێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوادا وای لێکرد ببێتە ناوەندێکی بازرگانی و ئاڵوگۆڕی کولتووری. دامەزراندنی بیرۆکراسییەکی ئاڵۆز و سیستەمێکی پۆستی گەشەسەندوو، ئاسانکاری بۆ حوکمڕانی و پەیوەندی کارا لە سەرانسەری ئیمپراتۆریەتی فراواندا کرد.
سەرەڕای دەستکەوتە کولتووری و فیکرییەکان، خەلافەتی عەباسییش ڕووبەڕووی ئاستەنگ بووەوە. نائارامی سیاسی و ڕاپەڕینی ناوچەیی و زیادبوونی کاریگەریی خانەدانەکانی غەیرە عەرەبی وەک بوید و سەلجوقەکان دەسەڵاتی ناوەندی خەلیفەکانی لاواز کرد. لە سەدەی ١٠دا خەلافەت زیاتر بوو بە پێگەیەکی ڕێوڕەسمی و دەسەڵاتی سیاسی سنووردار بوو، لە کاتێکدا دەسەڵاتی ڕاستەقینە گواسترایەوە بۆ خانەدانییە ناوچەییەکان.
لە ساڵی 1258 خەلافەتی عەباسی بە گورزێکی وێرانکەری مەغۆلەکانی بەغدا کەوتەوە. مەغۆلەکان بە سەرۆکایەتی هولاگو خان شارەکەیان وێران کرد و لە ئەنجامدا دەسەڵاتی عەباسیەکان کۆتایی هات. هەرچەند خەلیفە عەباسییەکان تا سەردەمی عوسمانییەکان لە میسر وەک فیگەری بەردەوام بوون، بەڵام دەسەڵات و نفوزیان بەشێوەیەکی بەرچاو کەم بووەوە.