1.پێشه‌كی:
شەپۆلی کێشکردن بریتییە لە شەپۆلەکانی ناو قوماشی کاتی بۆشایی کە بەهۆی خێرابوونی تەنە گەورەکانەوە دروست دەبن. بۆ یەکەمجار لەلایەن ئەلبێرت ئەنیشتاینەوە لە تیۆری گشتی ڕێژەیی خۆیدا لە ساڵی ١٩١٦ پێشبینی کران، بەڵام چەند دەیەیەکی خایاند تا دۆزینەوەی ڕاستەوخۆیان بتوانرێت.
2. سروشتی شەپۆلە کێشکردنەکان: ١.
شەپۆلی کێشکردن لە ئەنجامی کارلێکی نێوان بارستە و کاتی بۆشایی ئاسمانەوەیە. کاتێک تەنە گەورەکان وەک کونە ڕەشەکانی دووانەیی یان ئەستێرەی نیوتڕۆن خێراتر دەبن یان جوڵەی ناهاوسەنگیان بەسەردا دێت، شەپۆل دروست دەکەن کە بە خێرایی ڕووناکی بەرەو دەرەوە بڵاودەبنەوە و وزە لە سەرچاوەکە دوور دەخەنەوە.
3. شێوازەکانی دیاریکردن: ١.
شەپۆلە کێشکردنەکان بە شێوەیەکی ناباوەر بێهێزن و ڕاستەوخۆ دەستنیشانکردنیان چالاکە. بۆ چاودێریکردنیان زانایان ئامێری ئاڵۆز بەکاردەهێنن کە پێیان دەوترێت ئینتەرفیرۆمێتەر. بەناوبانگترین نموونە بریتییە لە ڕوانگەی شەپۆلی کێشکردن لەیزەر ئینتەرفیرۆمێتەر (LIGO) کە یەکەمین دۆزینەوەی ڕاستەوخۆی شەپۆلەکانی کێشکردن لە ساڵی ٢٠١٥دا ئەنجامدا.
4. تایبەتمەندی شەپۆلە کێشکردنەکان: ١.
شەپۆلی کێشکردن چەندین تایبەتمەندی جیاوازیان هەیە. ئەوان شەپۆلی تەڕادەیین، واتە لەرزینەکان بە شێوەیەکی ڕاستڕەوە بە ئاراستەی بڵاوبوونەوەی شەپۆلەکان ڕوودەدەن. دەتوانن لەکاتی تێپەڕبوونیاندا بۆشایی کشان و فشاری بخەنە سەر، ئەمەش دەبێتە هۆی گۆڕانکاری بچووک لە مەودای نێوان تەنەکاندا.
5. سەرچاوەکانی شەپۆلی کێشکردن: ١.
شەپۆلی کێشکردن دەتوانرێت بەهۆی چەندین ڕووداو و دیاردەی فیزیای ئەستێرەیی دروست بکرێت. هەندێک سەرچاوەی باو بریتین لە یەکگرتنی کونە ڕەشەکان، پێکدادانی ئەستێرە نیوتڕۆنییەکان، سوپەرنۆڤاکان و ساتەکانی سەرەتای گەردوون لە کاتی تەقینەوە گەورەکەدا.
6. گرنگی فەلەکناسی شەپۆلی کێشکردن:
فەلەکناسی شەپۆلی کێشکردن پەنجەرەیەکی نوێ بۆ ناو گەردوون دابین دەکات، کە تەواوکەری شێوازە تەقلیدییەکانی چاودێریکردنە بە بەکارهێنانی تیشکی کارۆموگناتیسی. ڕێگەمان پێدەدات لێکۆڵینەوە لە ڕووداوە توندڕەوەکان و تەنەکان بکەین، وەک کونە ڕەشەکان و ئەستێرە نیوتڕۆنییەکان، کە لە ڕێگەی ڕێگەی ترەوە بە ئاسانی چاودێری ناکرێن.
7. فەلەکناسی فرە پەیامبەر:
دۆزینەوەی شەپۆلی کێشکردن سەردەمی فەلەکناسی فرە نێردراوی کردۆتەوە، کە زاناکان دەتوانن لێکۆڵینەوە لە ڕووداوە فەلەکییەکان بکەن بە تێکەڵکردنی زانیاری لە جۆرە جیاوازەکانی سیگناڵەوە. بۆ نموونە، دۆزینەوەی شەپۆلەکانی کێشکردن لە یەکگرتنی ئەستێرەی نیوتڕۆنی دووانەیی بەدوای خۆیدا هێنا بە چاودێریکردنی تیشکی کارۆموگناتیسی لە سەرانسەری سپێکترۆمەکەدا.
8. تاقیکردنەوەی ڕێژەیی گشتی:
چاودێری شەپۆلی کێشکردن دەرفەتێک بۆ تاقیکردنەوە و وردکردنەوەی تیۆری ڕێژەیی گشتی ئەنیشتاین دەڕەخسێنێت. بە بەراوردکردنی تایبەتمەندییە چاودێرکراوەکانی شەپۆلەکانی کێشکردن لەگەڵ پێشبینییەکانی تیۆرییەکە، زانایان دەتوانن سنووری تێگەیشتنی ئێستامان لە کێشکردن بکۆڵنەوە.
9. دۆزینەوە گەردوونییەکان:
لە یەکەم دۆزینەوەی ڕاستەوخۆوە، ڕوانگەی شەپۆلی کێشکردن دۆزینەوەی بەرچاویان ئەنجامداوە. لەوانە دۆزینەوەی کونە ڕەشەکانی تێکەڵاو، ناسینەوەی یەکگرتنی ئەستێرەی نیوتڕۆنی دووانەیی و چاودێریکردنی شەپۆلی کێشکردن لە کیلۆنۆڤا، کە تەقینەوەیەکی بەهێزە کە لە کاتی یەکگرتنی ئەستێرەی نیوتڕۆن ڕوودەدات.
10. ئاسۆی داهاتوو:
بواری فەلەکناسی شەپۆلی کێشکردن بە خێرایی بەرەو پێشەوە دەچێت. ڕوانگەی نوێ وەک ئەنتێنەی بۆشایی ئاسمانی لەیزەر ئینتەرفیرۆمێتەر (LISA)ی ئاژانسی بۆشایی ئاسمانی ئەوروپا پەرەپێدەدرێت بۆ دیاریکردنی شەپۆلی کێشکردنی فرێکوێنسی نزمتر لە سەرچاوەکانی وەک یەکگرتنی کونە ڕەشە گەورەکانەوە. ئەم پێشکەوتنانە بەڵێن دەدەن کە شۆڕشێکی زیاتر لە تێگەیشتنمان لە گەردوون دروست بکەن.
شەپۆلی کێشکردن ڕێگەیەکی ناوازە بۆ گەڕان بە گەردوون و لێکۆڵینەوە لە توندڕەوترین ڕووداو و تەنەکان دابین دەکات. دۆزینەوە و لێکۆڵینەوە لەم شەپۆلانە پێشتر تێڕوانینێکی بێ وێنەی لە سروشتی کێشکردن و داینامیکی گەردوونەکەمان دابین کردووە، سنووری نوێی لە فیزیای ئەستێرەیی و گەردوونناسیدا کردووەتەوە.