حاڵەتێکی پزیشکی مەترسیدارە کە کاتێک ڕوودەدات کە ڕۆیشتنی خوێن بۆ بەشێک لە ماسولکەکانی دڵ گیر دەبێت و دەبێتە هۆی مردنی شانە تووشبووەکان. ڕووداوێکی گرینگە و ئەگەری هەیە مەترسی لەسەر ژیان دروست بکات و پێویستی بە چاودێری پزیشکی دەستبەجێ هەیە.
باوترین هۆکاری سڕبوونی ماسولکەکانی دڵ بریتییە لە دروستبوونی مەینی خوێن لەناو خوێنهێنەری تاجی. ئەم مەینە زۆرجار لە خوێنبەرێکدا گەشە دەکات کە پێشتر تەسک بووەتەوە بەهۆی کۆبوونەوەی چەورییەکانی کە پێی دەوترێت پلاکی. کاتێک خوێن مەینەکە بە تەواوی خوێنبەرەکە دەگرێت، ئەوا دابینکردنی ئۆکسجین و ماددە خۆراکیەکان بۆ ماسولکەکانی دڵ دەبڕێت و لە ئەنجامدا دەبێتە هۆی تێکچوونی شانەکان و مردنی خانەکان.
چەندین هۆکاری مەترسی بەشدارن لە گەشەکردنی سڕبوونی ماسولکەکانی دڵ. لەوانە:
1- نەخۆشی خوێنهێنەری تاجی : بوونی نەخۆشی بنەڕەتی خوێنهێنەری تاجی ئەگەری تووشبوون بە جەڵتەی دڵ زیاد دەکات.
2. بەرزی پەستانی خوێن: بە کۆنتڕۆڵ نەکردنی بەرزی پەستانی خوێن زیان بە خوێنبەرەکان دەگەیەنێت و ئەگەری دروستبوونی خوێن مەین زیاد دەکات.
3. بەرزبوونەوەی ئاستی کۆلیسترۆڵ: بەرزبوونەوەی ئاستی کۆلیسترۆڵی چەوری پڕۆتینی چڕی نزم (LDL) کە زۆرجار بە کۆلیسترۆڵی "خراپ" ناودەبرێت، دەبێتە هۆی دروستبوونی پلاک لە خوێنبەرەکاندا.
4-جگەرەکێشان: دوکەڵی تووتن ماددەی کیمیایی زیانبەخشی تێدایە کە زیان بە خوێنبەرەکان دەگەیەنێت و دەبێتە هۆی دروستبوونی مەینی خوێن.
5- نەخۆشی شەکرە: ئەو کەسانەی نەخۆشی شەکرەیان هەیە ئەگەری تووشبوونیان بە نەخۆشییەکانی دڵ و توشبوون ماسولکەکانی دڵ زیاترە.
6- قەڵەوی: کێشی زیادە بەتایبەت لە دەوری کەمەر ئەگەری توشبوون بە جەڵتەی دڵ زیاد دەکات.
7- مێژووی خێزان: پێشینەی خێزانی تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ، دەتوانێت مەترسییەکانی تاک زیاد بکات.
نیشانەکانی جەڵتەی ماسولکەکانی دڵ لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر دەتوانن جیاواز بن، بەڵام نیشانە باوەکان بریتین لە:
1-ئازار یان ناڕەحەتی سنگ: زۆرجار ئەمە بە هەستکردن بە فشار، گرژبوون، فشار، یان قورسی لە سنگدا وەسف دەکرێت. لەوانەیە ئازارەکە تیشک بخاتە سەر قۆڵ، چەناگە، مل، پشت، یان شان.
2. ەناسە تەنگی: هەستکردن بە هەناسەبڕکێ یان کێشەی هەناسەدان، تەنانەت بە کەمترین ماندووبوونی جەستەیی.
3- ئارەقکردنەوە: ئارەقەکردنەوەیەکی زۆر، زۆرجار پێستی سارد لەگەڵدایە.
4- سکچوون و ڕشانەوە: هەندێک کەس لەوانەیە تووشی نیشانەکانی گەدە و ڕیخۆڵە ببن وەک سکچوون، ڕشانەوە، یان هەرس نەکردنی هەرس.
5. سووکبوونی سەر یان سەرگێژخواردن: هەستکردن بە بێهێزی، سەرگێژخواردن، یان سووکبوونی سەر.
6. ماندوێتی: ماندوێتی ڕوون نەکراوە یان هەستکردن بە ماندوێتی لە ڕادەبەدەر.
گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە هەموو جەڵتەی دڵ بە نیشانە تایبەتەکانەوە دەرناکەوێت، بەتایبەتی لە هەندێک دانیشتوانی وەک ژنان، گەورەساڵانی بەتەمەن و کەسانی تووشبوو بە نەخۆشی شەکرە. ڕەنگە هەندێک کەس جەڵتەی دڵیان "بێدەنگ" هەبێت، کە تێیدا کەمترین نیشانە یان هیچ نیشانەیەکیان نییە.
ئەگەر گومانی جەڵتەی دڵ هەبوو، پێویستە دەستبەجێ پەیوەندی بە خزمەتگوزارییە پزیشکییە فریاگوزارییەکانەوە بکرێت. چارەسەری پزیشکی پێشوەختە دەتوانێت دەرەنجامەکان بە شێوەیەکی بەرچاو باشتر بکات. لە نەخۆشخانە، پسپۆڕانی چاودێری تەندروستی پشکنینی دەستنیشانکردنی وەک ئەلکترۆکاردیۆگرام (ECG)، پشکنینی خوێن، و وێنەگرتنی دڵ ئەنجام دەدەن بۆ پشتڕاستکردنەوەی دەستنیشانکردنەکە و هەڵسەنگاندنی ڕادەی زیانەکان.
چارەسەری جەڵتەی دڵ بریتییە لە گەڕاندنەوەی ڕۆیشتنی خوێن بۆ خوێنهێنەری گیراو و کەمکردنەوەی نیشانەکان و ڕێگریکردن لە ئاڵۆزییەکان. دەستێوەردانەکانی باو بریتین لە:
1-دەرمان: دەرمانی وەک ئەسپرین، نایترۆگلیسیرین، بێتا بلۆکەر، و دەرمانی دژە پلاکت بۆ کەمکردنەوەی نیشانەکان و کەمکردنەوەی خوێن مەین و سەقامگیرکردنی دڵ لەوانەیە بدرێت.
2. دەستێوەردانی تاجی لە ڕێگەی پێستەوە (PCI): ئەم ڕێکارە بریتییە لە بەکارهێنانی کاتێتەر بۆ دەستگەیشتن بە خوێنهێنەری گیراو و پاشان فراوانکردنی بە بەکارهێنانی باڵۆن (ئەنجیۆپلاستی). لەوانەیە ستێنتێک دابنرێت بۆ یارمەتیدانی هێشتنەوەی خوێنبەرەکە بە کراوەیی و گەڕاندنەوەی ڕۆیشتنی خوێن.
3. گرێدانی بای پاسی خوێنهێنەری تاجی (CABG): لە هەندێک حاڵەتدا کاتێک چەندین خوێنهێنەری بە توندی گیران، ڕەنگە پێشنیار بکرێت نەشتەرگەری بای پاس. ئەمەش بریتییە لە دروستکردنی ڕێگای نوێ بۆ ڕۆیشتنی خوێن
بە بەکارهێنانی خوێنبەرەکانی بەشەکانی تری جەستە بۆ تێپەڕاندنی خوێنبەرە گیراوەکان.
4- چاکسازی دڵ: دوای جەڵتەی دڵ، زۆرجار بەرنامەکانی چاکسازی دڵ پێشنیار دەکرێن بۆ یارمەتیدانی تاکەکان بۆ چاکبوونەوە و کەمکردنەوەی ئەگەری تووشبوون بە کێشەکانی دڵ لە داهاتوودا. ئەم بەرنامانە لەوانەیە وەرزشکردن، ڕاوێژکاری شێوازی ژیان، پەروەردە و پشتگیری لەخۆ بگرن.
خۆپاراستن لە جەڵتەی دڵ بریتییە لە بەڕێوەبردنی هۆکارەکانی مەترسی لە ڕێگەی گۆڕینی شێوازی ژیانەوە، لەوانە وازهێنان لە جگەرەکێشان، وەرگرتنی خۆراکی تەندروست بۆ دڵ، پاراستنی کێشی تەندروست، وەرزشکردنی بەردەوام، بەڕێوەبردنی فشار و کۆنترۆڵکردنی حاڵەتەکانی وەک بەرزی پەستانی خوێن، شەکرە و بەرزی کۆلیسترۆڵ.
زۆر گرنگە تاکەکان ئاگاداری نیشانەکانی جەڵتەی دڵ بن و دەستبەجێ داوای چاودێری پزیشکی بکەن ئەگەر گومانیان هەبوو تووشی جەڵتەی دڵ بێت. چارەسەر لە کاتی خۆیدا زۆر گرنگە بۆ کەمکردنەوەی زیانەکانی ماسولکەکانی دڵ و باشترکردنی دەرئەنجامە درێژخایەنەکان.