بریتییە لە پاشماوەی ڕەق کە لە گورچیلەدا دروست دەبێت. لە کانزا و خوێ پێکهاتوون، وەکو کالیسیۆم، ئۆکسالات، ترشی یوریک، سیستین. بەردی گورچیلە دەتوانێت قەبارەکەی جیاواز بێت، لە بچووکی وەک دەنکە خۆڵەوە تا قەبارەی تۆپی گۆڵف. دەتوانن تاکە یان چەندەها بن و لەوانەیە لە گورچیلەدا بمێننەوە یان بە ڕێگەی بۆری میزەوە گەشت بکەن، ئەمەش نیشانە و ئاڵۆزی جۆراوجۆری لێدەکەوێتەوە.
هۆکاری وردی دروستبوونی بەردی گورچیلە زۆرجار فرە هۆکارە و دەتوانێت لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر جیاواز بێت. چەند هۆکارێک بەشدارن لە گەشەکردنیان، لەوانە:
1- میزی چڕ: کاتێک میز چڕیی زیاتری هەندێک ماددەی تێدابێت، وەک کالسیۆم و ئۆکسالات و ترشی یوریک، زیاتر تووشی دروستبوونی بەرد دەبێت.
2. ئاوچنیانی لەش: نەخواردنی شلەی پێویست دەبێتە هۆی چڕبوونەوەی میز و زیادبوونی ئەگەری دروستبوونی بەرد.
3. مێژووی خێزان: مێژووی خێزانی بەردی گورچیلە ئەگەری تووشبوون بەو بەردییە زیاد دەکات.
4. ڕێجیم: خواردنی ڕێجیمێک کە ڕێژەیەکی زۆر لە سۆدیۆم و پرۆتین و ئەو خۆراکانەی دەوڵەمەندن بە ئۆکسالات (وەک سپێناخ و ڕوکسک و شوکولاتە) دەتوانێت بەشداربێت لە دروستبوونی بەردی گورچیلە.
5- بارودۆخی پزیشکی: هەندێک حاڵەتی پزیشکی، وەک زیادبوونی پاراتایرۆید، هەوکردنی بۆری میز، و هەندێک تێکچوونی میتابۆلیزم، ئەگەری دروستبوونی بەردی گورچیلە زیاد دەکات.
ڕەنگە بەردی گورچیلە هیچ نیشانەیەکی دەرنەخات تاوەکو دەست بە جووڵە ناکات لەناو بۆری میزدا. کاتێک بەردێک دەجوڵێت و ڕێگری لە ڕۆیشتنی میز دەکات، دەبێتە هۆی ئەم نیشانانەی خوارەوە:
1-ئازاری توند: زۆرجار ئازارەکە لە پشت یان لای خوارەوەی بڕبڕەکانی پشتەوە دەست پێدەکات و تیشک دەداتە خوارەوەی سک و بڕبڕەی پشت. توندی ئازارەکە دەتوانێت جیاواز بێت، لە ئازارێکی ماتەوە تا ئازارێکی زۆر کە زۆرجار بە یەکێک لە توندترین ئازارەکان وەسف دەکرێت کە مرۆڤ دەتوانێت هەستی پێبکات.
2-خوێنبەربوون: لەوانەیە خوێن لە میزدا بە چاوی ڕووت ببینرێت یان لە ڕێگەی پشکنینی وردبینییەوە دەستنیشان بکرێت.
3- زۆر میزکردن: پێویستی زۆرتر میزکردنه له ئاسایی، له گه ڵ هه ستکردنێکی به ڕده وام به به په له .
4- میز لێلی یان بۆن ناخۆش: بەردی گورچیلە هەندێک جار دەبێتە هۆی گۆڕانی ڕەنگ و بۆنی میز.
5- سکچوون و ڕشانەوە: لە هەندێک حاڵەتدا ئازاری پەیوەست بە بەردی گورچیلە دەبێتە هۆی سکچوون و ڕشانەوە.
ئەگەر بەردی گورچیلە لە بۆری میزدا جێگیر بوو و ئازارێکی زۆر یان ئاڵۆزییەکانی لێکەوتەوە، لەوانەیە چارەسەری پزیشکی پێویست بێت. بژاردەکانی چارەسەری بەردی گورچیلە بریتین لە:
1-خواردنەوەی بڕێکی زۆر شلەمەنی: زیادکردنی وەرگرتنی شلە بەتایبەت ئاو، دەبێتە هۆی شۆردنی بەردی بچووک و ڕێگری لە دروستبوونی بەردی نوێ.
2-دەرمان: بەپێی جۆری بەردی گورچیلە، لەوانەیە ئەو دەرمانانە بنووسرێت بۆ ئەوەی یارمەتی توانەوە یان ڕێگری لە دروستبوونی بەرد بدات. ئەم دەرمانانە دەتوانن بریتی بن لە ئازارشکێنەکان، ئەلفا بلۆکەرەکان بۆ ئارامکردنەوەی ماسولکەکانی بۆری میز، هەروەها دەرمان بۆ کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی ماددە تایبەتەکان کە بەشدارن لە دروستبوونی بەرد.
3. Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy (ESWL): ئەم ڕێکارە شەپۆلی شۆک بەکاردەهێنێت بۆ شکاندنی بەردی گورچیلە بۆ پارچەی بچووکتر، ئەمەش وا دەکات بە ئاسانی تێپەڕن بە بۆری میزدا.
4- میزڵدان: بۆرییەکی تەنک بە کامێرایەوە لە ڕێگەی میزڵدان و میزڵدانەوە دەخرێتە ناوەوە بۆ ئەوەی بگاتە شوێنی بەردەکە. پاشان دەتوانرێت بەردەکە دەربهێنرێت یان پارچە پارچە بکرێت بە بەکارهێنانی وزەی لەیزەر.
5. Nephrolithotomy لە ڕێگەی پێستەوە (PCNL): ئەم ڕێکارە بریتییە لە دروستکردنی بڕینێکی بچووک لە پشتەوە بۆ دەستگەیشتن و لابردنی بەردی گەورە یان ئاڵۆزی گورچیلە.
خۆپاراستن کلیلی کەمکردنەوەی مەترسی دووبارەبوونەوەی بەردی گورچیلەیە. هەندێک ڕێوشوێن کە دەتوانن یارمەتیدەر بن لە ڕێگریکردن لە بەردی گورچیلە بریتین لە:
1- مانەوە لە ئاودا: خواردنەوەی بڕێکی پێویست لە شلەمەنی بەتایبەت ئاو بۆ پاراستنی میزی شل و بەرەوپێشبردنی ڕۆیشتنی میز.
2. دەستکاریکردنی خۆراک: سنووردارکردنی وەرگرتنی سۆدیۆم
، کەمکردنەوەی بەکارهێنانی پرۆتینی ئاژەڵان، و دوورکەوتنەوە لەو خۆراکانەی کە ئۆکسالاتیان زۆرە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی مەترسی هەندێک جۆری بەردی گورچیلە.
3. دەرمان: بەپێی جۆری بەردەکە و هۆکارە بنەڕەتییەکان، لەوانەیە پزیشکی چاودێری تەندروستی دەرمانەکانت بۆ بنووسێت بۆ ڕێگریکردن لە دروستبوون یان دووبارەبوونەوەی بەرد.
4. بەدواداچوونی بەردەوام: ئەگەر پێشینەی بەردی گورچیلەت هەبوو، پشکنینی بەردەوام لەگەڵ پزیشکی چاودێری تەندروستی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە چاودێریکردنی بارودۆخەکەت و پێشنیاری پێویست بۆ ڕێگریکردن لە بەردی داهاتوو.
زۆر گرنگە ڕاوێژ بە کەسێکی پسپۆڕی چاودێری تەندروستی بکەیت ئەگەر گومانت هەیە بەردی گورچیلەت هەبێت یان نیشانەکانت هەیە. دەستنیشانکردنی خێرا و چارەسەری گونجاو دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە بەڕێوەبردنی ئازارەکە، ئاسانکاری بۆ تێپەڕبوونی بەردەکان، و ڕێگریکردن لە ئاڵۆزییەکانی پەیوەست بە بەردی گورچیلە.