بەردی زراو بریتییە لە پاشماوەیەکی بچووک و ڕەقبوو کە لە کیسەی زراو دروست دەبێت، کە ئەندامێکی بچووکە و دەکەوێتە ژێر جگەرەوە. کیسەی زراو ڕۆڵی هەیە لە هەرسکردنی چەوریەکان بە هەڵگرتن و ئازادکردنی زەرداو کە شلەیەک لە جگەرەوە بەرهەم دێت. بەردی زراو کاتێک گەشە دەکات کە ناهاوسەنگی لە مادەکانی پێکهێنانی زەرداودا ڕووبدات و لە ئەنجامدا گەردیلەی ڕەق دروست دەبێت.
بەردی زراو دەتوانێت لە قەبارە و پێکهاتەدا جیاواز بێت. دەتوانن وەک دەنکە خۆڵێک بچووک بن یان وەک تۆپی گۆڵف گەورە بن. باوترین جۆرەکانی بەردی زراو بریتین لە بەردی کۆلیسترۆڵ کە بە پلەی یەکەم لە کۆلیسترۆڵ دروست دەکرێن. لە بەرامبەردا بەردی ڕەنگاوڕەنگ لە بیلیروبین پێکهاتووە و کەمتر باو دەبێت.
هۆکاری وردی دروستبوونی بەردی زراو بە تەواوی تێنەگەیشتوون. بەڵام چەندین هۆکاری مەترسی پەیوەستن بە گەشەکردنیانەوە:
1- قەڵەوی: ئەو کەسانەی کێشیان زیادە یان قەڵەون، ئەگەری تووشبوونیان بە بەردی زراو زیاترە بەهۆی بەرزبوونەوەی ئاستی کۆلیسترۆڵ لە زراودا.
2- تەمەن و ڕەگەز: بەردی زراو زیاتر لە ئافرەتاندا هەیە، بەتایبەت ئەوانەی تەمەنیان لە سەرووی 40 ساڵەوەیە.
3. مێژووی خێزان: هەبوونی مێژووی خێزانی بەردی زراو ئەگەری تووشبوون بەو بەردی زراو زیاد دەکات.
4-دابەزاندنی کێشی خێرا یان بەڕۆژووبوون: دابەزاندنی کێش بەخێرایی یان پەیڕەوکردنی خۆراکی زۆر کەم کالۆری دەبێتە هۆی زیادبوونی ئەگەری دروستبوونی بەردی زراو.
5- هەندێک حاڵەتی پزیشکی: ئەو حاڵەتانەی کاریگەرییان لەسەر جگەر هەیە، وەکو سیرۆزیس، یان ئەوانەی کە ڕۆیشتنی زەرداو ئاسایی تێکدەدەن، وەک هەندێک جۆری نەخۆشی هەوکردنی ڕیخۆڵە، دەتوانن بەشداربن لە دروستبوونی بەردی زراو.
زۆرێک لەو کەسانەی کە بەردی زراویان هەیە تووشی هیچ نیشانەیەک نابن و لەوانەیە هەرگیز ئاگاداری بوونیان نەبن. ئەمانە بە بەردی زراوی بێدەنگ ناسراون. بەڵام ئەگەر بەردی زراو لە بۆرییەکانی زەرداودا جێگیر بوو، ئەوا دەبێتە هۆی هێرشی کیسەی زراو کە بە کۆلیکی زراویش ناسراوە. باوترین نیشانەکانی هێرشی کیسەی زراو بریتین لە:
1- ئازارێکی توند و کتوپڕی ورگ، بە شێوەیەکی ئاسایی لە بەشی سەرەوەی لای ڕاستی سک یان لە ناوەڕاستی سکدا، تەنها لە خوار ئێسکی مەمکەوە.
2. ئازارێک کە لەوانەیە تیشک بداتەوە بۆ پشت یان شانی ڕاست.
3. سکچوون و ڕشانەوە.
4. ئاوسانی گەدە و هەرس نەکردن.
ئەگەر بەردی زراو ببێتە هۆی ئاڵۆزییەکانی وەک هەوکردن، هەوکردن، یان گیرانی بۆرییەکانی زەرداو، ئەوا نیشانەکانی توندتر دەتوانن دەربکەون، لەوانە:
1. ئازارێکی چڕ و بەردەوام.
2. تا و لەرز.
3. زەردوویی (زەردبوونی پێست و چاو).
4. میز ڕەنگی تۆخ و پیسایی ڕەنگی کاڵ.
5. ناسکی و ئاوسانی ورگ.
ئەگەر هەستت بە نیشانەکانی هێرشیکیسەی زراو یان ئاڵۆزییەکان کرد، گرنگە بەپەلە سەردانی پزیشکی بکەیت.
چارەسەری بەردی زراو بەندە بە نیشانە و ئاڵۆزییەکانی. لەو حاڵەتانەی کە بەردی زراو نیشانەیان نییە، ڕەنگە چارەسەرکردن پێویست نەبێت. بەڵام ئەگەر نیشانەکان هەبن یان ئاڵۆزییەکان سەریان هەڵدا، بژاردەکانی چارەسەرکردن لەوانەیە بریتی بن لە:
1-دەرمان: بۆ تواندنەوەی بەردی زراو یان بۆ کەمکردنەوەی نیشانەکانی هەندێک دەرمان دەتوانرێت بنوسرێت. بەڵام ئەم دەرمانانە بەشێوەیەکی گشتی کاریگەر نین بۆ بەردی کۆلیسترۆڵ و ڕەنگە ماوەیەکی زۆری پێبچێت تا کاربکەن.
2- نەشتەرگەری: باوترین و کاریگەرترین چارەسەر بۆ بەردی زراو بریتییە لە لابردنی کیسەی زراو بە نەشتەرگەری، کە ڕێکارێکە پێی دەوترێت کۆلیسیستێکتۆمی. کیسەی زراو ئەندامێکی بنەڕەتی نییە و لابردنی بە شێوەیەکی گشتی نیشانەکان چارەسەر دەکات و ڕێگری دەکات لە کێشەکانی داهاتوو کە پەیوەندییان بە بەردی زراوەوە هەیە.
3. ڕێکارەکانی ئیندۆسکۆپی: لە هەندێک حاڵەتدا دەتوانرێت بەردی زراو بە بەکارهێنانی تەکنیکە تایبەتەکانی ئیندۆسکۆپی لاببرێت، وەکو ئەندۆسکۆپی پاشەکشەی کۆلانجیۆپانکریاتۆگرافی (ERCP) یان کۆلانجیۆگرافی لە ڕێگەی پێستەوە لە ڕێگەی جگەرەوە (PTC).
خۆپاراستن لە بەردی زراو بریتییە لە پاراستنی کێشێکی تەندروست و خواردنی خۆراکی هاوسەنگ کە ڕێژەی کۆلیسترۆڵ و چەوری تێر کەمی تێدایە و دوورکەوتنەوە لە دابەزینی خێرای کێش. هەروەها وەرزشکردنی بەردەوام و پاراستنی شێوازی ژیانی تەندروست دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ کەمکردنەوەی...