قژ چییە
قژ بریتییە لە تاڵێکی درێژی قۆچ کە لە کیراتین پێکهاتووە. وەک ئەوەی پێی دەوترێت پەیوەندی پێست، لە مانگی سێیەمی کۆرپەلەدا لە پێستی سەرەوەدا دروست دەبن.
قژی مرۆڤ سێ جۆر هەیە: ١.
قژی لانۆگۆ (قژی داونی): قژی ورد و کورت و تەنک و بێ ڕەنگ کە لە ماوەی کۆرپەلەدا ڕوودەدات و لە دوایین مانگی ٤ی تەمەندا دەڕژێت.
مووی ڤێلۆس (قژی پشم): ئەم قژە کورت و ورد و کەمێک ڕەنگدارە لە سەرەتادا جێگەی قژی لانۆگۆ دەگرنەوە. لە منداڵدا مووی جەستە پێکدەهێنن، بەڵام هەندێکجار لە ژنانیشدا.
قژی کۆتایی (قژی هەمیشەیی): بەزۆری قژی درێژ و ئەستوور و کەم تا زۆر ڕەنگدارە کە لە کاتی لەدایکبوونەوە مووی سەر و برژانگ و برۆ دروست دەکات. لە کاتی باڵغبووندا مووەکانی ڤێلۆس لە چەناگە و ئەندامی زاوزێدا دەبنە مووی کۆتایی. هەمان شت بۆ زۆربەی مووی جەستەی پیاوان دەگوزەرێت.
مرۆڤ چەند مووی هەیە؟
ژمارەی مووەکانی سەر سەر نزیکەی ٩٠ بۆ ١٠٠ هەزارە، بەڵام جیاوازییەکی ڕوون لە ئەو کەسانەدا هەیە کە ڕەنگی قژیان جیاوازە: بە تێکڕا کەسانی شۆخ زۆرترین قژیان هەیە بە نزیکەی ١٤٠ هەزار. پاشان کچانی قژزەرد دێن کە نزیکەی ١٠٠ هەزار موویان لەسەر سەریانە. قژسوورەکان تەنها نزیکەی ٨٥ هەزار موویان هەیە لە دواوە.
سەرەڕای جیاوازی لە کۆی ژمارەدا، ژمارەی ئەو مووانەی کە ڕۆژانە هەڵدەبڕن بۆ هەموو کەسێک وەک یەکە: هەڵوەرینی قژی سروشتی لە دەوروبەری ٧٠ بۆ ١٠٠ موو لە ڕۆژێکدا.
قژەکە نزیکەی ٠.٣ ملیمەتر لە ڕۆژێکدا گەشە دەکات، واتە نزیکەی یەک سانتیمەتر لە مانگێکدا. ئەستووری قژ (تیرە/قژ) 0.04 ملیمەتر بۆ مووەکانی ڤێلۆس و 0.12 ملیمەتر بۆ مووەکانی کۆتایی. چڕییەکەی نزیکەی ٢٠٠ مووە لە هەر سانتیمەتر چوارگۆشەیەکدا.
ڕەنگی قژەکە
ڕەنگی قژ بەهۆی ئەو ڕەنگانە دروست دەبێت کە لەلایەن هەندێک خانەوە دروست دەبن کە بریتین لە میلانۆسایتەکان. ئەم خانانە لە ناوچەی ڕەگی قژدا زۆرن. کاتێک هەوا دەچێتە ناومۆخی قژەوە دەبێتە هۆی خۆڵەمێشی. تێکەڵەی سەرەتایی قژی بێ ڕەنگ و ڕەنگی سروشتی، کاریگەری "خۆڵەمێشی" دەدات. کاتێک هەموو قژێک بێ ڕەنگ بێت، ئەوا سپی دەردەکەوێت.
هەڵوەرینی قژ و کەمی قژ
دروستبوونی سەری سەرڕووت لە پیاواندا لەسەر بنەمای مەیلی بۆماوەیی دامەزراوە. دەتوانێت دوای ماوەیەکی کەم لە تەمەنی باڵغبوون دەست پێبکات.
ئەندرۆجینەکان (هۆرمۆنی سێکسی پیاوان) وەکو هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن کاریگەری جیاوازیان لەسەر گەشەی قژ هەیە. گەشەی قژ لەسەر سەرناچالاک دەکرێت ، ئەمەش دەبێتە هۆی هەڵوەرینی قژ و سەرڕووتاوی (بۆماوەیی و تەمەنیش لێرەدا ڕۆڵیان هەیە). لە بەرامبەردا گەشەکردنی مووی جەستە لە پیاوان بەهۆی ئەندرۆجینەکانەوە بەرەوپێش دەچێت.
هەندێک کەس لەناکاو تووشی هەڵوەرینی قژی بازنەیی (alopecia areata) دەبن. بۆ نموونە کاریگەری لەسەر مووی سەر، ڕیش، چەناگە، ئەندامی زاوزێ یان برۆ دەبێت.