گرینلاند کە بە زمانی گرینلاند بە کالا نناات ناسراوە، خاکێکی سەربەخۆیە لە چوارچێوەی شانشینی دانیمارک. گەورەترین دوورگەی جیهانە، دەکەوێتە زەریای ئەتڵەسی باکوور لە نێوان زەریای جەمسەری باکوور و زەریای ئەتڵەسی. لێرەدا چەند زانیارییەک لەسەر گرینلاند دەخەینەڕوو:
جوگرافیا: گرینلاند ڕووبەرێکی فراوانی هەیە کە نزیکەی ٢.٢ ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشەیە (٨٣٦،٣٠٠ میل چوارگۆشە). سەرەڕای قەبارەکەی، ژمارەی دانیشتووانەکەی تاڕادەیەک کەمن و نزیکەی ٥٦ هەزار کەسی تێدایە. دوورگەکە بە دیمەنە سەرسوڕهێنەرەکانی ناسراوە، لەوانە شاخە سەهۆڵینەکانی بەرز و سەهۆڵبەندان و فیۆرد و توندرا. پایتەختی گرینلاند و گەورەترین شاری نووکە.
کولتوور و خەڵک: زۆرینەی دانیشتوانی گرینلاند بە ڕەچەڵەک ئینویتن، میراتێکی کولتووری دەوڵەمەندیان هەیە کە ڕەگ و ڕیشەی لە نەریتی ئینویتدا هەیە. گەلی ئینویت خۆیان لەگەڵ ژینگەی سەختی جەمسەری باکووردا گونجاندووە و پەیوەندییەکی بەهێزیان بە ڕاوکردن و ماسیگرتن و کشتوکاڵی بژێوی ژیانەوە هەیە. زمانی گرینلاند (کەلالی) زمانی فەرمییە، هەرچەندە زمانی دانیمارکیش بە شێوەیەکی بەرفراوان قسەی پێدەکرێت.
حوکمڕانی ناوخۆیی و ئۆتۆنۆمی: گرینلاند خاکێکی سەربەخۆیە لە چوارچێوەی شانشینی دانیمارک. لە ساڵی ٢٠٠٩دا بە بەرپرسیارێتی لە بوارەکانی وەک دادپەروەری، پەروەردە و سامانە سروشتییەکان، خۆبەڕێوەبەری بەدەستهێنا. بەڵام بەرگری و کاروباری دەرەوە لە ژێر دەسەڵاتی حکومەتی دانیمارکدا ماوەتەوە.
ژینگە و کەشوهەوا: ژینگەی گرینلاند بە سەهۆڵ و بەفر زاڵە. سەهۆڵی گەورەی گرینلاند نزیکەی ٨٠%ی دوورگەکەی دەگرێتەوە و یەکێکە لە گەورەترین تەنەکانی سەهۆڵبەندان لە جیهاندا. توانەوەی سەهۆڵبەندان بەشدارە لە بەرزبوونەوەی ئاستی دەریای جیهانی. کەشوهەوای جەمسەری باکوورە، بە زستانی درێژ و سارد و هاوینی کورت و فێنک دەناسرێتەوە.
گیانلەبەرە کێوییەکان و سروشت: گرینلاند شوێنی جۆراوجۆری گیانلەبەرە کێوییەکانە، لەوانە ڕێوی جەمسەری باکوور، ئاژەڵە ڕەشکە، گا میسکییەکان، ورچی جەمسەری، نەهەنگ، مۆر و جۆرە جیاوازەکانی باڵندە. ئیکۆسیستەمی دەریایی دوورگەکە دەوڵەمەندە بە ماسی و توێکڵ ماسی. هەروەها گرینلاند میوانداری چەندین پارکە نیشتمانی و ناوچەی پارێزراو دەکات، کە دەرفەتی ڕۆیشتن بە پێ و چاودێریکردنی گیانلەبەرە کێوییەکان و چالاکییەکانی دەرەوە پێشکەش دەکات.
نەریت و هونەری ئینویت: کولتوور و نەریتی ئینویت ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕێت لە کۆمەڵگەی گرینلانددا. هونەری ئینویت، وەکو نەخشاندنی ئاڵۆزی بەردی سابون، توپیلاک (فیگەری ڕۆحی) و جل و بەرگی نەریتی، ڕەنگدانەوەی پەیوەندی بە جیهانی سروشتی و بیروباوەڕی ڕۆحی گەلی ئینویتەوەیە.
چالاکییە ئابوورییەکان: ئابووری گرینلاند بە پلەی یەکەم پشت بە ماسیگرتن و ڕاوکردن دەبەستێت، بەتایبەتی کرێش و ماسی کود و هالیبوت. دوورگەکە سەرچاوەی کانزای زۆری هەیە، لەوانە توخمە زەوییە دەگمەنەکان، یۆرانیۆم و بەردی بەنرخ، بەڵام دەرهێنان و پەرەپێدانیان ئاستەنگی ژینگەیی و ئابووری دروست دەکات. گەشتیاریش لە گەشەکردندایە، سەردانکەرانی ئارەزووی دیمەن و کولتوورە ناوازەکانی جەمسەری باکووری بۆ لای خۆی ڕادەکێشێت.
گڵۆپی باکوور: گرینلاند بە تایبەتی لە ناوچەکانی باکووریدا دەرفەتی نایابی هەیە بۆ بینینی گڵۆپی باکوور (Aurora Borealis). نمایشە زیندووەکانی گڵۆپی سەماکردن لە بەرامبەر ئاسمانی تاریکی جەمسەری باکوور ئەزموونێکی سەرنجڕاکێش بۆ سەردانکەران دروست دەکات.
تەحەددا و دەرفەتەکان: گرینلاند هەم تەحەددا و هەم دەرفەت ڕووبەڕووی دەبێتەوە. کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا، لەوانەش توانەوەی سەهۆڵ، بەرزبوونەوەی ئاستی دەریا و تێکچوونی ئیکۆسیستەم، کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر دوورگەکە و دانیشتووانەکەی هەیە. لە هەمان کاتدا گۆڕانی کەشوهەوا ئەگەری نوێ بۆ چالاکییە ئابوورییەکان دەکاتەوە، وەک زیادبوونی کەشتیوانی و دەرهێنانی سەرچاوەکان.
خۆبەڕێوەبەری و سەربەخۆیی ئەگەری: گرینلاند لە ئەگەری سەربەخۆیی لە دانیمارکدا دەگەڕێت. لە کاتێکدا کە تا ئێستاش وەک بابەتێکی مشتومڕ دەمێنێتەوە، باسەکانی دەوروبەری خۆبەڕێوەبەری و ڕێگای پۆتانسێلی سەربەخۆیی تەواو بەردەوامن لە داڕشتنی دیمەنی سیاسی خاکەکە.
ژینگەی ناوازەی جەمسەری باکوور و میراتی کولتووری و دیمەنە فراوانەکانی گرینلاند وای لێدەکات ببێتە شوێنێکی سەرنجڕاکێش. پێگەی وەک گەورەترین دوورگەی جیهان و کولتوری جیاوازی ئینویت بەشدارن لە سەرنجڕاکێشانی و چاوخشاندنێک بە سەردانکەران پێشکەش بە بەشێکی دوور و جوانی جیهان دەکەن.