دڵە کوتێ بریتییە لە ئاگاداربوون لە لێدانی دڵی خۆت، زۆرجار وەک هەستکردن بە لێدان، دڵە کوتێ، یان پێشبڕکێ لە سنگدا وەسف دەکرێت. لە کاتێکدا دڵە کوتێ دەتوانێت مەترسیدار بێت، بەڵام بەزۆری بێ زیانە و زۆرجار پەیوەندی بە گۆڕانکاری کاتی لە ڕیتمەکانی دڵ یان زیادبوونی هۆشیاری لە چالاکییە ئاساییەکانی دڵەوە هەیە. بەڵام زۆر گرنگە لە هۆکارە ئەگەرییەکان تێبگەیت، نیشانە پەیوەندیدارەکان بناسیتەوە و فێر بیت چۆن دڵە کوتێ بە شێوەیەکی کاریگەر چارەسەربکەیت. لەم بابەتەدا لایەنە جیاوازەکانی دڵە کوتێ دەکۆڵینەوە بۆ ئەوەی باشتر لەم دیاردە باوە تێبگەین.
هۆکارەکانی: ١.
دڵە کوتێ بەهۆی چەندین هۆکارەوە دەتوانێت ڕووبدات، لەوانە:
1- فشار و دڵەڕاوکێ: فشاری سۆزداری یان دەروونی، دڵەڕاوکێ، یان هێرشی ترس و دڵەڕاوکێ دەبێتە هۆی لێدانی دڵ بەخێرایی. زۆرجار ئەم هەستانە تەمەنیان کورتە و کاتێک سترێسەکە لابرا کەم دەبنەوە.
2- ماندووبوونی جەستەیی: وەرزشی چڕ، چالاکی جەستەیی ماندوو، یان زۆر ماندووبوون دەبێتە هۆی زیادبوونی دڵە کوتێ. ئەمانە بەزۆری کاتین و بە پشوودان چارەسەر دەبن.
3. کافاین و هاندەرەکان: خواردنی بڕێکی زۆر لە کافاین، خواردنەوە وزەبەخشەکان، یان هاندەرەکانی وەک نیکۆتین دەبێتە هۆی دڵە کوتێ.
4-دەرمان و تەواوکەرەکان: هەندێک دەرمان، وەک مادەی پشکنین، ئامێری هەڵمژینی تەنگەنەفەسی، دەرمانی غودەی دەرەقی و هەندێک تەواوکەری خۆراکی، دەبنە هۆی دڵە کوتێ وەک کاریگەری لاوەکی.
5- بارودۆخی پزیشکی: دڵە کوتێ دەتوانێت پەیوەست بێت بە حاڵەتە پزیشکییە بنەڕەتییەکانەوە، وەک تێکچوونی لێدانی دڵ (بۆ نموونە لەرزین لە دەمارەکان)، تێکچوونی غودەی دەرەقی، کەمخوێنی، کەمبوونەوەی شەکری خوێن، یان گۆڕانی هۆرمۆنەکان.
٦- کشانەوە لە هەنێک ماددە : کحول، مادەی هۆشبەری نایاسایی، یان هەندێک دەرمان دەتوانێت ببێتە هۆی دڵە کوتێ، هەروەها کشانەوە لەم ماددانە ڕەنگە ببێتە هۆی تێکچوونی ڕیتمی دڵ بۆ ماوەیەکی کاتی.
نیشانەکان:
جگە لە هەستکردن بە دڵە کوتێ بە خێرایی یان لێدانی دڵ، لێدانی دڵ لەوانەیە نیشانەکانی دیکەی لەگەڵدا بێت، وەک:
1. ناڕەحەتی سنگ یان ئازار.
2. هەناسە تەنگی یان سەختی هەناسەدان.
3. سەرگێژخواردن یان سەر سووک بوون.
4. ئارەقکردنەوە .
5. ماندووبوون یان لاوازی.
6. ئەڵقەی بێهۆشبوون یان نزیک لە بێهۆشبوون.
چارەسەر:
هەرچەندە زۆربەی دڵە کوتێ بۆماوەیەکی کورتە، بەڵام گرنگە بۆ دەستنیشانکردنی ورد و بەڕێوەبردنی گونجاو ڕاوێژ بە پسپۆڕێکی چاودێری تەندروستی بکەیت. لێرەدا چەند ستراتیژییەکی گشتی بۆ بەڕێوەبردنی دڵە کوتێ دەخەینەڕوو:
1- تەکنیکەکانی ئیسراحەت: تەکنیکەکانی بەڕێوەبردنی سترێس مەشق بکە، وەک ڕاهێنانی هەناسەدانی قووڵ، مێدیتەیشن، یۆگا، یان بەشداریکردن لە چالاکییەکان کە یارمەتی ئیسراحەت دەدەن.
2- گۆڕینی شێوازی ژیان: کەمکردنەوە یان دوورکەوتنەوە لە هۆکارەکانی وەک کافاین و تووتن و زیادەڕۆیی لە خواردنەوەی کحول. دڵنیابوون لە خەوی گونجاو و پاراستنی خۆراکی هاوسەنگ و بەشداریکردن لە چالاکیی جەستەیی بەردەوام.
3. کەمکردنەوەی فشاری دەروونی: سەرچاوەکانی فشاری دەروونی لە ژیانتدا دەستنیشان بکە و چارەسەریان بکە. بیر لە گروپەکانی ڕاوێژکاری، چارەسەرکردن، یان پشتیوانی بکەرەوە بۆ یارمەتیدان لە بەڕێوەبردنی دڵەڕاوکێ یان تێکچوونەکانی ترس.
4. ڕێکخستنی دەرمان: ئەگەر دڵە کوتێ پەیوەندی بە کاریگەرییە لاوەکییەکانی دەرمانەوە هەیە، ڕاوێژ بە دابینکەری چاوەدێری تەندروستی بکە بۆ گەڕان بەدوای دەرمانی بەدیل یان ڕێکخستنی ژەمە دەرمانەکان.
5- ئاو زۆر خواردنەوە: کەمی ڕێژەی ئاو لە لەش دەبێتە هۆی دڵە کوتێ، بۆیە دڵنیابە لەوەی بە درێژایی ڕۆژ ئاوی پێویست دەخۆیتەوە.
6- دوورکەوتنەوە لە ماددە هاندەرەکان: سنووردارکردن یان دوورکەوتنەوە لە بەکارهێنانی مادەی هاندەر وەک خواردنەوە وزەبەخشەکان و هەندێک دەرمانی بێ دەرمان و مادەی نایاسایی.
7. وەرزشی بەردەوام: بەشداریکردن لە وەرزشی ڕێکوپێک و مامناوەند بۆ باشترکردنی تەندروستی گشتی دڵ و خوێنبەرەکان و کەمکردنەوەی ئەگەری لێدانی دڵ.
8. هەڵسەنگاندنی دڵ: ئەگەر دڵە کوتێ بەردەوام بوو، توند بوو، یان نیشانە پەیوەندیدارەکانی لەگەڵدا بوو، لەوانەیە دابینکەری چاودێری تەندروستی پێشنیاری هەڵسەنگاندنی زیاتر بکات، وەک ئەلکترۆکاردیۆگرام (ECG)، چاودێری هۆڵتەر، یان پشکنینی تری دەستنیشانکردن بۆ هەڵسەنگاندنی ڕیتمەکانی دڵت و ڕەتکردنەوەی بنەماکانی بارودۆخی دڵ.
ئەنجام:
زۆرجار دڵە کوتێ هەستێکی کاتی و بێ زیانە لە لێدانی ناڕێکی دڵ. بەڵام دەتوانن دڵتەنگکەر بن
. بە تێگەیشتن لە هۆکارە ئەگەرییەکان، ناسینەوەی نیشانە پەیوەندیدارەکان، و گرتنەبەری ستراتیژییەکانی بەڕێوەبردنی گونجاو، دەتوانیت دڵەڕاوکێ کەم بکەیتەوە و تەندروستی گشتی دڵ بەرەوپێش ببەیت. ئەگەر نیگەرانیت هەیە سەبارەت بە لێدانی دڵت یان ئەزموونت هەیە سەبارەت بە نیشانەکان، باشتر وایە بۆ هەڵسەنگاندن و ڕێنمایی دروست ڕاوێژ لەگەڵ پسپۆڕێکی چاوەدێری تەندروستی بکەیت.