خانە، لە بایۆلۆژیدا، یەکەیەکی بنەڕەتی بەستراو بە پەردە کە مۆلیکولە بنەڕەتییەکانی ژیانی تێدایە و هەموو زیندەوەران لێی پێکهاتوون. زۆرجار تاکە خانەیەک لە خۆیدا زیندەوەری تەواوە، وەک بەکتریا یان کەڕوو. خانەکانی تر لەگەڵ پێگەیشتنیان ئەرکی تایبەتمەند بەدەست دەهێنن. ئەم خانانە لەگەڵ خانە تایبەتمەندەکانی تر هاوکاری دەکەن و دەبنە بلۆکی بنیاتنانی زیندەوەرە فرە خانەییە گەورەکان، وەک مرۆڤ و ئاژەڵەکانی تر. هەرچەندە خانەکان زۆر گەورەترن لە ئەتۆمەکان، بەڵام هێشتا زۆر بچووکن. بچووکترین خانە ناسراوەکان کۆمەڵێک بەکتریا بچووکن کە پێیان دەوترێت مایکۆپلازما؛ هەندێک لەم زیندەوەرە تاکە خانەییانە گۆی بچووکن کە تیرەکەیان 0.2 میکرۆمترە ،- یەکسانە بە بارستەی 8,000,000,000 ئەتۆمی هایدرۆجین. خانەکانی مرۆڤ بە شێوەیەکی گشتی بارستەیان ٤٠٠ هەزار جار گەورەترە لە بارستەی تاکە بەکتریایەکی مایکۆپلازما، بەڵام تەنانەت خانەکانی مرۆڤیش تەنها نزیکەی ٢٠ میکرۆمەتر درێژن. پێویستی بە پەڕەیەکی نزیکەی ١٠ هەزار خانەی مرۆڤ دەبێت بۆ داپۆشینی سەری پێنێک و هەر زیندەوەری مرۆڤیش لە زیاتر لە ٣٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠ خانە پێکهاتووە.
سروشت و ئەرکی خانەکان
خانەیەک بە پەردەی پلازما داخراوە، کە بەربەستێکی هەڵبژێردراو دروست دەکات کە ڕێگە بە چوونە ژوورەوەی ماددە خۆراکیەکان دەدات و بەرهەمە پاشماوەکان دەربچن. ناوەوەی خانەکە لە چەندین بەشی تایبەتمەنددا ڕێکخراوە، یان ئۆرگانیلەکان، هەریەکەیان بە پەردەیەکی جیاواز دەورە دراون. یەکێک لە ئۆرگانیلەکانی سەرەکی کە ناوکە، ئەو زانیارییە بۆماوەییانەی تێدایە کە پێویستن بۆ گەشەکردن و زاوزێی خانەکان. هەر خانەیەک تەنها یەک ناوکی تێدایە، لەکاتێکدا جۆرەکانی تری ئۆرگانیلەکان بە چەندین کۆپی لە ناوەڕۆکی خانەیی، یان سایتوبڵازمادا هەن. ئۆرگانیلەکان بریتین لە مایتۆکۆندریای کە بەرپرسن لە مامەڵە وزەی پێویست بۆ مانەوەی خانەکان؛ لایسوزۆمەکان، کە ماددە نەخوازراوەکانی ناو خانەکە هەرس دەکەن؛ و تۆڕی ئەندۆپلازمی و ئامێری گۆڵجی، کە ڕۆڵی گرنگ دەگێڕن لە ڕێکخستنی ناوەوەی خانەکەدا بە دروستکردنی مۆلیکولە هەڵبژێردراوەکان و پاشان پرۆسێسکردن و ڕیزکردن و ئاراستەکردنیان بۆ شوێنی گونجاویان. جگە لەوەش خانەکانی ڕووەک کلۆرۆپلاستی تێدایە، کە بەرپرسن لە ڕۆشنەپێکهاتن، کە وزەی تیشکی خۆر بەکاردەهێنرێت بۆ گۆڕینی مۆلیکولەکانی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن (CO2) و ئاو (H2O) بۆ کاربۆهیدرات. لە نێوان هەموو ئەم ئۆرگانێلانەدا بۆشایی ناو سایتوبڵازما هەیە کە پێی دەوترێت سیتۆسۆڵ. سیتۆسۆڵ چوارچێوەیەکی ڕێکخراو لە مۆلیکولە ڕیشاڵیەکان لەخۆدەگرێت کە ئێسکەپەیکەری خانەکە پێکدەهێنن، ئەمەش شێوەی خۆی بە خانەیەک دەبەخشێت و ئۆرگانیلەکان دەتوانێت لەناو خانەکەدا بجوڵێت و میکانیزمێک دابین دەکات کە خانەکە خۆی بتوانێت بەهۆیەوە بجوڵێت. هەروەها سیتۆسۆڵ زیاتر لە 10 هەزار جۆری جیاوازی مۆلیکولی تێدایە کە بەشدارن لە بایۆسێنتێزی خانەیی، کە پرۆسەی دروستکردنی مۆلیکولی بایۆلۆجی گەورە لە بچووکەکانە.
.