ویلهێلم کۆنراد ڕۆنتگن

(لەدایکبووی ٢٧ی ئازاری ١٨٤٥، لێنێپ، - لە ١٠ی شوباتی ١٩٢٣ لە میونشن، ئەڵمانیا کۆچی دوایی کردووە)، فیزیازان کە یەکەم خەڵاتی نۆبڵی فیزیای وەرگرتووە، لە ساڵی ١٩٠١، بۆ دۆزینەوەی تیشکی ئێکس کە مژدەی سەردەمی فیزیای مۆدێرن بوو و شۆڕشێکی گەورەی لە پزیشکی دەستنیشانکردندا کرد.

ڕۆنتگن لە پۆلیتەکنیکی زیوریخ خوێندوویەتی و دواتر مامۆستای فیزیا بووە لە زانکۆکانی ستراسبۆرگ (١٨٧٦-١٨٧٩)، گیسن (١٨٧٩-١٨٨٨)، ڤورزبۆرگ (١٨٨٨-١٩٠٠) و میونشن (١٩٠٠-٢٠). هەروەها توێژینەوەکانی بریتی بوون لە کارکردن لەسەر لاستیکی، کارکردنی موولوولەیی شلەکان، گەرمی تایبەتی گازە، گواستنەوەی گەرمی لە کریستاڵەکاندا، هەڵمژینی گەرمی لەلایەن گازەکانەوە و پیزۆئێلکتریکی.

لە ٨ی تشرینی دووەمی ١٨٩٥، لەکاتی تاقیکردنەوەی ڕۆیشتنی کارەبا لە بۆرییەکی شووشەی کە بەشێکی چۆڵکراوە (بۆری تیشکی کاتۆد)، ڕۆنتگن تێبینی ئەوەی کرد کە شاشەیەکی پلاتینۆسیانایدی باریۆم کە دوور بوو لە بۆرییەکە ڕووناکی دەدات کاتێک بۆرییەکە کاردەکات. ئەو تیۆریزەی کرد کە کاتێک تیشکی کاتۆد (ئەلکترۆنەکان) بەر دیواری شووشەی بۆرییەکە دەکەوێت، هەندێک تیشکی نەناسراو دروست دەبێت کە بەسەر ژوورەکەدا دەڕوات و بەر ماددە کیمیاییەکە دەکەوێت و دەبێتە هۆی فلۆرۆسەنس. لێکۆڵینەوەی زیاتر دەرکەوت کە کاغەز و دار و ئەلەمنیۆم لەنێو کەرەستەی تردا شەفافن بۆ ئەم فۆرمە نوێیەی تیشکدانەوە. بۆی دەرکەوت کە کاریگەری لەسەر پلێتەکانی فۆتۆگرافی هەیە و، بەو پێیەی بە شێوەیەکی بەرچاو هیچ تایبەتمەندییەکی ڕووناکی نیشان نەداوە، وەک ڕەنگدانەوەی یان شکاندن، بە هەڵە پێیوابوو تیشکەکان پەیوەندییان بە ڕووناکیەوە نییە. بە لەبەرچاوگرتنی سروشتی نادیارەکەی، ئەو دیاردەکەی ناوی ناوە تیشکی ئێکس، هەرچەندە بە تیشکی ڕۆنتگنیش ناسرا. یەکەم وێنەی تیشکی ئێکس گرت، لە ناوەوەی شتە کانزاییەکان و ئێسکەکانی دەستی هاوسەرەکەی.

تیشکی ئێکس بە خێرایی هاتە ناو بەکارهێنان لە بواری پزیشکیدا، یەکەم بەکارهێنان بۆ وێنەگرتنی پزیشکی و چارەسەرکردنی شێرپەنجەکان چەند هەفتەیەک دوای ڕاگەیاندنی دۆزینەوەی ڕۆنتگن لە سەرەتای ساڵی ١٨٩٦ ڕوویدا. ڕۆنتگن پاتێنتێکی لەسەر دۆزینەوەکەی دەرنەکرد، چونکە هەستی دەکرد کارەکانی دەبێت سوود بە هەمووان بگەیەنن. نازناوی گەورەی ڕەتکردەوە بەڵام دکتۆرای فەخری پزیشکی لە زانکۆی ڤۆرزبۆرگ وەرگرت. هەروەها پارەی خەڵاتی نۆبڵی خۆی بەخشییە ئەو زانکۆیە.

نموذج الاتصال