زانای ئیتاڵی ئەلیساندرۆ ڤۆڵتە

 (لەدایکبووی ١٨ی شوباتی ١٧٤٥، کۆمۆ، لۆمباردی [ئیتاڵیا]- کۆچی دوایی کردووە لە ٥ی ئازاری ١٨٢٧، کۆمۆ)، فیزیازانێکی ئیتاڵی کە داهێنانی پاتری کارەبایی یەکەم سەرچاوەی کارەبای بەردەوامی دابینکردووە.

ڤۆڵتا لە ساڵی ١٧٧٤ بوو بە پرۆفیسۆری فیزیا لە قوتابخانەی شاهانەی کۆمۆ، لە ساڵی ١٧٧٥ حەزی لە کارەبا بووە هۆی ئەوەی کە ئامێری ئەلکترۆفۆرۆس باشتر بکات، کە ئامێرێکە بۆ بەرهەمهێنانی کارەبای نەگۆڕ بەکاردێت. لە ساڵی ١٧٧٦ گازی میتانی دۆزیەوە و جیاکردەوە، دوای سێ ساڵ لە زانکۆی پاڤیا بۆ سەرۆکی فیزیا دامەزرا.

لە ساڵی ١٧٩١ هاوڕێی ڤۆڵتا لویجی گالڤانی ڕایگەیاند کە بەرکەوتنی دوو کانزای جیاواز لەگەڵ ماسولکەکانی قاچی بۆق  بووەتە هۆی دروستبوونی وروژاندنی کارەبایی کە دەبێتە هۆی جوڵانی قاچەکە. گالڤانی ئەوەشی وەک فۆرمێکی نوێی کارەبا لێکدەداتەوە کە لە شانە زیندووەکاندا دەدۆزرێتەوە، کە ناوی لێنا "کارەبای ئاژەڵ". ڤۆڵتا هەستی بەوە دەکرد کە ئاژەڵەکان تەزوو دەگوازێتەوە کە لە نێوان دوو کانزاکەدا دەڕوات، کە ناوی لێنابوو "کارەبای کانزایی". لە ساڵی ١٧٩٢ دەستی بە تاقیکردنەوە کردووە بە تەنیا بە کانزاکان. (ئەو بە دانانی لەسەر زمانی، ڕۆیشتنی لاوازی کارەبای نێوان دیسکەکانی کانزا جیاوازەکان دەستنیشان دەکات.) ڤۆڵتا بۆی دەرکەوت کە شانەکانی ئاژەڵ پێویست نین بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا. ئەوەش مشتومڕێکی زۆری لە نێوان لایەنگرانی کارەبای ئاژەڵان و داکۆکیکارانی کارەبای کانزایی وروژاند، بەڵام بە ڕاگەیاندنی یەکەم پاتری کارەبایی لە ساڵی ١٨٠٠، سەرکەوتن بۆ ڤۆڵتا دڵنیا بوو.

پاتری ڤۆڵتا کە بە کۆمەڵە ڤۆڵتایک یان ستوونی ڤۆڵتایک ناسراوە، پێکهاتبوو لە دیسکی یەک لە دوای یەک لە زینک و زیو (یان مس و پیوتەر) کە بە کاغەز یان قوماش جیاکرابوونەوە کە یان لە ئاوی خوێ یان سۆدیۆم هایدرۆکسایددا تەڕکرابوون. سەرچاوەیەکی سادە و متمانەپێکراو بوو بۆ تڕواندنی کارەبایی کە پێویستی بە بارگاویکردنەوە نەبوو وەک پەرداخەکەی لیدن، داهێنانەکەی بە خێرایی شەپۆلێکی نوێی تاقیکردنەوەی کارەبایی لێکەوتەوە. لە ماوەی شەش هەفتەدا دوای ڕاگەیاندنی ڤۆڵتا، زانایانی ئینگلیزی ویلیام نیکۆڵسن و ئەنتۆنی کارلایل کۆمەڵەیەکی ڤۆڵتایکیان بەکارهێنا بۆ شیکردنەوەی ئاو بۆ هایدرۆجین و ئۆکسجین، بەم شێوەیە ئەلکترۆلیسیس (چۆن تڕواندنی کارەبایی دەبێتە هۆی کارلێکی کیمیایی) و بواری ئەلکترۆکیمیایان دروستکرد.

لە ساڵی ١٨٠١ لە پاریس ڤۆڵتا پێش ناپلیۆن نمایشێکی دروستبوونی کارەبای پاتریەکەی کرد، کە ڤۆڵتای کردە ژمارەیەک و سیناتۆری شانشینی لۆمباردی. ئیمپراتۆری نەمسا فرانسیسی یەکەم لە ساڵی ١٨١٥دا کردە بەڕێوەبەری فاکەڵتی فەلسەفی لە زانکۆی پادۆوا، ڤۆڵت کە یەکەیەکی هێزی کارەباییە و کارەبا دەبات، لە ساڵی ١٨٨١دا ناوی لێنرا.

نموذج الاتصال