کۆلێرا دۆخێکی ترس و دڵەڕاوکێی لە سەرانسەری جیهان بەرزکردەوە، نەخۆشییەکە لە ناوچە جیاجیاکان بە تایبەت سوریا و لوبنان و عێراق و یەمەن سەریهەڵداوەتەوە، کە وەزیری تەندروستی بەهۆی بڵاوبوونەوەی نەخۆشییەکە لەو وڵاتە زەنگی ئاگادارکردنەوەی لێداوە، ژمارەی تووشبووان تەنها لە ماوەی دوو هەفتەدا گەیشتە نزیکەی ١٦٩ حاڵەت.
هەروەك رێكخراوی تەندروستی جیهانی رایگەیاند، بڵاوبوونەوەی كۆلێرا لە 10 پارێزگای سوریا روویداوە، لە عێراق و یەمەن، هەروەها لە كینیا كە كۆلێرا لە 6 قەزادا بڵاوبووەتەوە.
نیشانەکانی نەخۆشی کۆلێرا چین؟ وە کەی دەردەکەوێت؟
بەپێی ئامارەکانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی کۆلێرا هەوکردنێکی توندی سکچوونە کە بەهۆی بەکتریای ڤیبریۆ کۆلێرا دروست دەبێت، زۆربەی کات بەهۆی خواردنی ئاوی پیسەوە یان خواردنی خۆراکی پیسەوە دروست دەبێت.
بەگشتی ٧ بۆ ١٤ ڕۆژ دەخایەنێت تا کۆلێرا تووش دەبێت، بەڵام نەخۆشییەکە دەتوانێت لە ماوەی چەند کاتژمێرێکدا ژیانی نەخۆشەکە ببات ئەگەر چارەسەر نەکرێت، بەتایبەت بۆ ئەو کەسانەی بەدەست لاوازی سیستەمی بەرگری لەشەوە دەناڵێنن.
نیشانەکانی نەخۆشی کۆلێرا بەم شێوەیەن:
سکچوونی توندی ئاوی، کە لە نێوان ١٢ کاتژمێر بۆ ٥ ڕۆژ دەخایەنێت تا نیشانەکانی لەسەر کەسێک دەربکەون دوای خواردنی خۆراک یان ئاوی پیس.
زۆربەی ئەو کەسانەی تووشی کۆلێرا دەبن نیشانەکانیان دەرناکەوێت، هەرچەندە ئەو بەکتریایە دوای تووشبوونیان بۆ ماوەی ١-١٠ ڕۆژ لە پیساییەکانیاندا هەیە، بۆیە دەگەڕێتەوە ناو ژینگە و دەتوانێت کەسانی دیکە تووش بکات.
زۆربەی ئەوانەی تووشی کۆلێرا دەبن نیشانەکانی سووک یان مامناوەندیان هەیە، لە کاتێکدا کەمینەیەکیان تووشی سکچوونی توندی ئاوی دەبن کە لەگەڵ وشکبوونەوەی توندی جەستەدا دەبێت و دەبێتە هۆی مردن.
هۆکاری کۆلێرا چییە؟
گواستنەوەی کۆلێرا پەیوەندییەکی نزیک بە نەبوونی ئاوی خاوێن و دامەزراوەی پاکوخاوێنی هەیە، بۆیە کۆلێرا زیاتر لە گەڕەکی زەبەلاح و کەمپەکان بۆ ئاوارەکانی ناوخۆ یان پەنابەران ڕوودەدات.
پلانێکی فرەلایەنە کلیلی کۆنترۆڵکردنی کۆلێرا و کەمکردنەوەی مردنەکانە بەهۆیەوە، لەڕێگەی تێکەڵەیەک لە چالاکییەکانی چاودێری، دابینکردنی ئاو، پاکوخاوێنی، پاکوخاوێنی، کۆکردنەوەی کۆمەڵایەتی، چارەسەرکردن و ڤاکسینی کۆلێرا .
ڤاکسینی کۆلێرا
چارەسەرکردنی حاڵەتەکانی کۆلێرا پێویستی بە کوتانی ناو خوێنبەر و دژە زیندەیی ئەنتیبایۆتیک هەیە، بەو پێیەی کۆلێرا نەخۆشییەکە چارەسەرکردنی ئاسانە، هەروەها چارەسەرکردنی زۆربەی کەسانی تووشبوو دەتوانێت سەرکەوتوو بێت ئەگەر گیراوە یاخود مغەزیان پێ بدرێت، هەروەها نەخۆشێکی پێگەیشتوو لەوانەیە پێویستی بە بڕی ٦ لیتر بێت ئەم گیراوەیە بۆ چارەسەرکردنی وشکبوونەوەی سووک لە یەکەم ڕۆژی کۆلێرا بەکاردێت.
کوتان بە تەنیا بەس نییە بۆ دوورکەوتنەوە لە نەخۆشی کۆلێرا، هەروەها پێویستە گرنگی بە باشترکردنی خزمەتگوزارییەکانی دابینکردنی ئاو و پاکوخاوێنی بدرێت بۆ کۆنترۆڵکردن و ڕێگریکردن لە بڵاوبوونەوەی کۆلێرا لە ناوچە مەترسیدارەکان.
سەبارەت بەو نەخۆشانەی کە بەدەست سکچوونی توندەوە دەناڵێنن، دەبێت بە خێرایی شلەی ناو خوێنبەریان لێبدرێت، هەروەها دەرمانی دژە زیندەیی گونجاویان پێبدرێت بۆ کەمکردنەوەی ماوەی سکچوون، لە هەمان کاتدا دوورکەوتنەوە لە بەکارهێنانی زیادەڕۆیی لە بەکارهێنانی دژە زیندەیی بە ڕێژەیەکی زۆر بۆ بەرەنگاربوونەوەی بڵاوبوونەوەی کۆلێرا، و لەوانەیە بەشداربن لە زیادکردنی بەرگرییەکەی بەرامبەر بە دژە میکرۆبەکان.
هەروەها زینک چارەسەرێکی یارمەتیدەری گرنگە بۆ منداڵانی خوار تەمەنی پێنج ساڵ، چونکە ماوەی سکچوونیان کەمدەکاتەوە و لەوانەیە ڕێگری بکات لە هێرشەکانی داهاتوو لە هۆکارەکانی تری سکچوونی توندی ئاوی.
چارەسەری کۆلێرا لە ماڵەوە
* زوو زوو دەست بشۆن بە ئاو و سابون بەتایبەتی پێش نانخواردن و دوای بەکارهێنانی تەوالێت و لە غیابی سابوندا دەتوانرێت تەعقیم بەکاربهێنرێت.
* تەنها ئاوی پاک بخۆرەوە، کە دڵنیایە لە سەرچاوەکەی.
* تا دەتوانیت لە خواردنە ئامادەکراوەکان دوور بکەوەرەوە، هەروەها دڵنیابە لە .خواردنی خواردنی کوڵاو