ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی نیگەرانی قووڵی خۆی دەربڕی سەبارەت بە
بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی ماربورگ لەسەر ئاستی جیهان، جەختی لەوە کردەوە کە ڤایرۆسەکە توانای کوشتنی کەسی تووشبووی هەیە لە ماوەی ٣ ڕۆژدا.
وتەبێژی ڕێکخراوەکە لە بەیاننامەکانیدا ، ئەگەری مانەوەی لە ماربورگ بەرز دەبێتەوە ئەگەر خەڵک پەیڕەوی لە ئامرازەکانی خۆپارێزی بکەن.
مەترسیدارترین نیشانەکانی
هەروەها ئاماژەی بەوەشکرد، مەترسیدارترین نیشانەی ڤایرۆسی ماربورگ گەیشتنە بە تای خوێنبەربوون.
شایانی باسە کە لە غانا دوو حاڵەتی گیانلەدەستدان بەم نەخۆشییە تۆمارکران، ئەمەش ترسی لە سەرانسەری جیهاندا دروستکرد، دوای ئەوەی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی یەکەم بڵاوبوونەوەی نەخۆشییەکەی لەوێ ڕاگەیاند.
ئەم نەخۆشییە تای خوێنبەربوونی زۆر درمییە لە هەمان خێزانی ئیبۆلا، لە ڕێگەی شەمشەمەکوێرەی میوە بۆ مرۆڤ دەگوازرێتەوە و لە نێوان مرۆڤەکاندا دەگوازرێتەوە لە ڕێگەی بەرکەوتنی ڕاستەوخۆ لەگەڵ شلەی جەستەی کەسانی تووشبوو و ڕووکارەکانی.
لە کاتێکدا بڵاوبوونەوەی لەناو مرۆڤەکاندا پێویستی بە بەرکەوتنی نزیکە لەگەڵ کەسێکی تووشبوو، بەڵام لە ماوەی پێگەیشتنیدا مرۆڤ تووش ناکات.
مرۆڤ تووش دەبێت بە بەرکەوتنی خوێنی نەخۆشەکە یان شلەمەنیەکانی تری جەستە (پیسایی، ڕشانەوە، میز، لیک، دەردانی کۆئەندامی هەناسە) کە ڤایرۆسەکەی تێدایە بە چڕییەکی بەرز.
بەرکەوتنی نزیک لەگەڵ نەخۆشە سەختەکان لەکاتی چاودێریکردنیان لە ماڵەوە یان لە نەخۆشخانە، و هەندێک لە شێوازەکانی ناشتن ڕێگەی باوی تووشبوونن.
بەکارهێنانی ئامێری دەرزی پیسبووی ئایدز یان بەرکەوتن بە دەرزی پیسبوو دەبێتە هۆی حاڵەتی توندتر و تێکچوونی خێرای تەندروستی و زیادبوونی مەترسی مردن.
سەبارەت بە ماوەی پێگەیشتن، بەپێی ئامارەکانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی لە نێوان ٣ بۆ ٩ ڕۆژدایە.
هاوتەریب لەگەڵ ئەوەشدا نیشانەی سەرەکی بۆ ئەو کەسانە هەیە کە تووشی ڤایرۆسەکە بوون، بەو پێیەی ئەو نەخۆشییەی کە بەهۆی ڤایرۆسی ماربورگەوە دروست دەبێت لەناکاو بە سەرئێشەیەکی توند و بێهێزییەکی توند دەست پێدەکات. لە نیشانە باوەکانیدا ئازار و ئازاری ماسولکەکان هەیە.
بەگشتی نەخۆشەکە لە یەکەم ڕۆژی تووشبوونیدا تووشی تای بەرز دەبێتەوە، دواتر بەرەبەرە و خێرا لاواز دەبێت.
لە نزیکەی ڕۆژی سێیەمدا نەخۆشەکە تووشی سکچوونی توندی ئاوی دەبێت، ئازار، گرژبوونی سک، سكچوون و ڕشانەوە. سکچوون دەتوانێت تا هەفتەیەک بخایەنێت.
دەگوترا نەخۆشەکە، لەم قۆناغەدا، سیمایەکی "جنۆکە هاوشێوە" و چاوی قووڵ و دەموچاوێکی بێ دەربڕین و بێهێزییەکی زۆر نیشان دەدات.
هەروەها زۆرێک لە نەخۆشەکان نیشانەکانی خوێنبەربوونی توند لە نێوان پێنجەم بۆ حەوتەم ڕۆژدا نیشان دەدەن، ئاماژە بەوە دەکەن کە حاڵەتە کوشندەکان بەزۆری بە جۆرێک لە جۆرە خوێنبەربوون لە چەند شوێنێکەوە دەناسرێتەوە.
ئاماژە بەوەشکراوە، بوونی خوێنی تازە لە ڕشانەوە و پیسایی زۆرجار لەگەڵ خوێنبەربوونی لووت و پووک و زێدا دەبێت.
لە حاڵەتە کوشندەکاندا، مردن لە نێوان هەشتەم بۆ نۆیەمین ڕۆژی دوای سەرهەڵدانی نیشانەکان ڕوودەدات و بەزۆری پێش شۆک دەبێت.
هیچ چارەسەر و ڤاکسینێک نییە
شایانی باسە هیچ ڤاکسینێک و چارەسەرێکی تایبەت نییە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم نەخۆشییە. توێژینەوەی ئیکۆلۆژی ئەنجام دەدرێت بۆ دیاریکردنی خەزنەی سروشتی هەردوو ماربورگ و ئیبۆلا.
بەڵگە هەیە کە شەمشەمەکوێرە ڕۆڵ دەگێڕێت، بەڵام هەوڵی بەرچاو دەمێنێتەوە بۆ ئەوەی بتوانرێت بە شێوەیەکی یەکلاکەرەوە ڕێڕەوی سروشتی گواستنەوەی نەخۆشییەکە دیاری بکرێت.
هەروەها مەیموونەکان دەتوانن ئەو هەوکردنە بگوازنەوە، بەڵام بە هۆکاریسەرەکی گواستنەوەی نەخۆشی هەژمار ناکرێت، چونکە نزیکەی هەموو ئاژەڵە تووشبووەکان زۆر بەخێرایی دەمرن و هیچ بوارێک بۆ مانەوە و گواستنەوەی ڤایرۆسەکە نامێنێتەوە. هەروەها ئاماژە بەوە کراوە کە زیانەکانی مرۆڤ بە شێوەیەکی وردە وردە ڕوودەدات.
یەکەم بڵاوبوونەوە و سەرچاوەی ناوەکە
جێگای ئاماژەیە کە ئەم نەخۆشییە بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٩٦٧ دۆزرایەوە کاتێک لە دوو ناوەنددا کە دەکەونە شاری ماربورگی ئەڵمانیا و بەلگراد کە کۆماری یوگۆسلاڤیای پێشوو بوو، سەریهەڵدا.
هۆکاری بڵاوبوونەوەی پەتاکە دەگەڕێتەوە بۆ چالاکییەکانی تاقیگە بە بەکارهێنانی مەیموونی ئەفریقی کە لە ئۆگاندا هاوردەکراون.
دواتر لە ئەنگۆلا، کۆماری دیموکراتی کۆنگۆ، کینیا، باشووری ئەفریقا و ئۆگاندا بڵاوبوونەوە وە پاشان بڵاوبوونەوە تۆمارکر.